Κριτική Χάραξης 'Αξονα Καλαμάτας-Μεσσήνης-Ριζόμυλου-Πύλου

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Χωροταξικού Σχεδίου Περιφέρειας Πελοποννήσου, ο εν λόγω άξονας χαρακτηρίζεται ως δευτερεύων (περιφερειακής εμβέλειας) και συγκεκριμένα αναφέρεται σαν οδικός άξονας Καλαμάτα – Μεσσήνη – Πύλος – Γαργαλιάνοι – Φιλιατρά – Κυπαρισσία, γεγονός το οποίο υπογραμμίζει την αναγκαιότητα σε επίπεδο Περιφερειακού (και κατ’ επέκταση Εθνικού) Σχεδιασμού την διέλευση του από την Μεσσήνη
Ο σκοπός του σχεδιασμού ενός τέτοιου δικτύου είναι :
1) Από άποψη κυκλοφορίας:
· Να εξυπηρετήσει τις υπάρχουσες και προβλεπόμενες κυκλοφοριακές ανάγκες
· Να έχει την απαιτούμενη χωρητικότητα
· Να επιτρέπει την κατά το δυνατόν ομοιόμορφη κίνηση των οχημάτων και να εξασφαλίζει την ασφάλεια
2) Από άποψη του ιδιοκτήτη του έργου:
Με γνώμονα την προφύλαξη του Δημοσίου συμφέροντος, να είναι η βέλτιστη δυνατή χάραξη τόσο οριζοντιογραφικά όσο και υψομετρικά ώστε με την αποφυγή δυσανάλογα υψηλού κόστους απαλλοτριώσεων και κατασκευής, να είναι ταχεία η περαίωση του έργου
3) Από την άποψη των συμφερόντων του πληθυσμού:
Η οδός κατασκευάζεται για να εξυπηρετήσει τους κατοίκους της περιοχής (μόνιμους και εποχιακούς) από την περιοχή την οποία διέρχεται, και να συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής, με τέτοιο τρόπο ώστε:
· Να υπάρχει προστασία του τοπίου
· Να υπάρχει προστασία γεωργικών καλλιεργειών και ιδιοκτησιών
· Να μην παραχωρηθούν μεγάλες εκτάσεις
· Να υπάρχει πλήρης εξυπηρέτηση από την οδό και τις εγκαταστάσεις της
· Να έχουν οι κάτοικοι άμεση σύνδεση με την οδό.

Α. ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΑΞΟΝΑ
Η πρωταρχική σημασία και σκοπιμότητα του άξονα έχει αναγνωριστεί ,πρέπει όμως να γίνει ως βελτίωση του υπάρχοντα διότι:
· Ο δρόμος Καλαμάτα – Μεσσήνη – Ρυζόμυλος – Πύλος είναι ο βασικότερος οριζόντιος άξονας του νομού Μεσσηνίας
· Εξυπηρετεί ένα μεγάλο αριθμό οικισμών και αποτελεί το μοναδικό δρόμο προσπέλασης για τους περισσότερους κατοίκους του Δήμου Μεσσήνης
· Συμβάλλει καθοριστικά στην άρση της απομόνωσης της ενδοχώρας του Δήμου, διευκολύνοντας την ταχύτερη και οικονομικότερη διακίνηση ανθρώπων και εμπορευμάτων και αποτελεί βασικό έργο υποδομής συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και του τουρισμού, που είναι οι βασικοί οικονομικοί πόροι του Δήμου Μεσσήνης
· Αναδεικνύει την ενδοχώρα και συμβάλλει στην ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΧΑΡΑΞΗΣ
Η νέα χάραξη γίνεται σε παρθένο έδαφος αδιαφορώντας για τις υφιστάμενες ιδιοκτησίες, την γεωργική γη, τις σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις και την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος.
· Θα απαιτήσει ένα τεράστιο κόστος απαλλοτριώσεων
· Ανεβάζει την δαπάνη κατασκευής άρα δυσχεραίνει την άμεση χρηματοδότηση και κατασκευή του έργου
· Θα εξυπηρετήσει μόνο για την σύνδεση της Πύλου με την Καλαμάτα μην προσφέροντας τίποτα πέρα από οικολογική αλλοίωση στους κατοίκους της Μεσσήνης.
Το βασικό μέλημα της δημιουργίας ενός νέου άξονα, κατά την κρίση μας δεν πρέπει να είναι η χάραξη ενός δρόμου διέλευσης και μετακινήσεων μόνο, στην ουσία από την μία πόλη (την Πύλο) στην άλλη (στην Καλαμάτα), αλλά ενός δικτύου που συνολικά να δέχεται και να εξυπηρετεί μεταφορές, πράγμα που κοιτώντας την νέα χάραξη στον χάρτη και συνδυάζοντάς την με τις γνωστές και δεδομένες τάσεις στους χώρους ανάπτυξης της περιοχής, κάθε άλλο παρά αυτό το σκεπτικό φαίνεται να εξυπηρετεί.
Θεωρούμε ότι ο παραπάνω δρόμος, αφενός λόγω χάραξης (μια ευθεία 10 χλμ., είναι μάλλον κουραστική και ίσως χαρακτηριστεί από τους Συγκοινωνιολόγους και επικίνδυνη), αλλά και αφετέρου λόγω υπέρογκων αποζημιώσεων που θα προκύψουν, και ανασταλτικών για την ενιαία και ομαλή ανάπτυξη της περιοχής όρων και παραγόντων που θα επιβληθούν και θα δημιουργηθούν (ζώνες εκατέρωθεν του δρόμου, διασταυρώσεις, πιθανότατα ανισόπεδες, κλπ.), μάλλον ασύμφορος προκύπτει. Σε αντιδιαστολή της παραπάνω διέλευσης, θα προέκυπτε λιγότερο οδυνηρό – κατά την κρίση μας - η δημιουργία παρακαμπτηρίου στην Πόλη της Μεσσήνης και ίσως σε αντίστοιχα σημεία των άλλων οικισμών με ανάλογη βελτίωση της χάραξης όπου χρειαστεί, χωρίς αφενός να δαπανηθούν υπέρογκα κονδύλια αλλά και διατηρώντας αφετέρου τον ήδη υπάρχοντα χαρακτήρα λειτουργίας της περιοχής . Η παραπάνω εναλλακτική λύση, θα διευκολύνει τις κινήσεις - με τις βελτιώσεις που θα εφαρμοστούν – και θα επιταχύνει τις όποιες προγραμματισμένες δραστηριοποιήσεις της περιοχής, χωρίς να δράσει αποθαρρυντικά στην ομαλή ροή της ανάπτυξης.
Με βάση λοιπόν το δεδομένο ότι το δίκτυο μεταφορών συνιστά μεν ένα ισχυρό μέσο ανάπτυξης, αλλά όχι τον τελικό στόχο, δηλαδή – στην περίπτωσή μας - ότι η χάραξη και κατασκευή των όποιων μεταφορικών έργων πρέπει να ενεργοποιηθεί ως επακόλουθο της ανάπτυξης και όχι αυτή η τελευταία ως επακόλουθο των έργων.
Κλείνοντας την παρέμβασή μας αυτή τονίζουμε ότι όλες οι προσπάθειες βελτίωσης της υποδομής ενός χώρου πρέπει να στοχεύουν στο να αναδειχθεί ο χώρος με γνώμονα τα υφιστάμενα δεδομένα και τις αναπτυξιακές τάσεις του τόπου και όχι απλά να εξυπηρετήσει σαν χώρος διέλευσης .-

Αθήνα, Ιούλιος 2004

Κριτική Παρουσίαση Γ.Π.Σ. Δήμου Μεσσήνης

Α. ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΗΣ
Ο Δήμος Μεσσήνης βρίσκεται γεωγραφικά πάνω σε έναν από τους κύριους άξονες ανάπτυξης των χωρών της ΕΕ που είναι ο άξονας Τρίπολη – Καλαμάτα και στον Περιφερειακής εμβέλειας άξονα Καλαμάτα-Μεσσήνη –Πύλος – Γαργαλιάνοι - Φιλιατρά – Κυπαρισσία . Άμεση γειτνίαση με τον Πρωτεύοντα διαπεριφερειακό λιμένα εθνικής σημασίας της Καλαμάτας και εντός του Δήμου η ύπαρξη του Διεθνούς αεροδρομίου Καλαμάτας.

Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ
Η Καλαμάτα είναι ένα περιφερειακό κέντρο με τριτογενείς δραστηριότητες, εμπορευματικό κέντρο, πόλος ευρύτερης εμβέλειας πολιτιστικών και τουριστικών δραστηριοτήτων και εν δυνάμει συγκοινωνιακός κόμβος συνδυασμένων μεταφορών. Έδρα τμημάτων ή σχολών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, καθώς και ερευνητικών κέντρων της ΓΓΕΤ, ΤΕΙ. Στη ζώνη άμεσης εξάρτησης και επιρροής του περιλαμβάνονται οι Δήμοι Άριος, Θουρίας και Αρφαρών, ενώ ως συμπληρωματικό δορυφορικό αστικό κέντρο υποστήριξης αγροτικών – βιομηχανικών και τουριστικών δραστηριοτήτων της ευρύτερης περιοχής, λειτουργεί σαν το οικιστικό κέντρο 3ου επιπέδου, η Μεσσήνη. Στα όρια του Δήμου αναπτύσσεται Περιοχή Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ) της Μεσσηνίας.

Συμπέρασμα
Ο Δήμος Μεσσήνης, λόγω της κομβικής θέσης του δέχεται τις επιδράσεις (θετικές και αρνητικές) γι αυτό πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την μελλοντική ανάδειξη και ισχυροποίηση του.
Για την ενίσχυση του δυναμικού ρόλου του Δήμου απαιτούνται οι εξής στρατηγικές επιλογές:
1) Εξοπλισμός της έδρας του Δήμου με σύγχρονες και νέες διοικητικές και κοινωνικές υπηρεσίες ως και υπηρεσίες πολιτισμού, εμπορίου κλπ.
2) Αναδιάρθρωση - ιεράρχηση του οικιστικού δικτύου σε επίπεδα λειτουργικής, διοικητικής και οικονομικής αλληλεξάρτησης.
3) Οργάνωση των ορεινών περιοχών ως πεδίων παρεμβάσεων μέσα από τις νέες πολιτικές για την ανάπτυξη, με κατεύθυνση κυρίως προς τις ήπιες δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού και αναψυχής, με ένταξη και ανάδειξη των παραδοσιακών οικισμών, τη δημιουργία κέντρων βιοτεχνικών – οικοτεχνικών δραστηριοτήτων, συνδεδεμένων με τη δασική διαχείριση, ειδικές καλλιέργειες, βιολογική γεωργία-κτηνοτροφία και εν γένει την ενίσχυση της πολυδραστηριότητας.
4) Ελεγχόμενη αξιοποίηση των παράκτιων περιοχών της (προστασία και διαχείρηση).
5) Δημιουργία ενιαίου πλέγματος πολιτισμικών πυρήνων και ένταξή τους, σε συνδυασμό με τα επί μέρους τοπικά πολιτιστικά στοιχεία και τις ιστορικές διαδρομές.

Γ. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ Β΄ ΦΑΣΗΣ ΓΠΣ ΔΗΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΗΣ.
Αναφέρουμε στην συνέχεια, τις παρατηρήσεις ανά κεφάλαιο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Π1
Σύμφωνα με τους στόχους και τις κατευθύνσεις του ΓΠΣ αλλά και σύμφωνα με τις προβλέψεις του Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου Πελοποννήσου, η Μεσσήνη πρόκειται να λειτουργήσει ως συμπληρωματικό δορυφορικό αστικό κέντρο υποστήριξης αγροτικών βιομηχανιών και τουριστικών δραστηριοτήτων του Περιφερειακού κέντρου της Καλαμάτας, αυτό αυτόματα επιβάλει δυναμικές επεμβάσεις. Θα πρέπει λοιπόν να προταθούν λύσεις για την ανάπτυξη – προώθηση της τοπικής οικονομίας (βιολογικές καλλιέργειες – έχει εκπονηθεί ειδικό πιλοτικό πρόγραμμα εφαρμογής βιολογικών καλλιεργειών ειδικά για το νομό Μεσσηνίας, κλπ). Η προστασία και ανάδειξη του παράκτιου χώρου και η διάκριση των ζωνών χρήσεων κατά κατηγορίες πρέπει να ακολουθούν φυσικά στοιχεία και όχι παράλληλη μεταφορά νοητών ευθύγραμμων τμημάτων και παράλληλες χρήσεις των 75 μ. (παρόδια ζώνη), 100 μ. (προστασία αιγιαλού), και 500 μ.(τουριστικής ανάπτυξης). Στις προτεινόμενες δομικού χαρακτήρα παρεμβάσεις (ΠΕΡΠΟ, ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ, κλπ) παρατηρείται κατά πρώτο έλλειψη τεκμηρίωσης, κατά δεύτερο ελλιπής περιγραφή των υπό θεσμοθέτηση χρήσεων και κατά τρίτο ασυμφωνία κειμένου και χαρτών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Π2
1) Στα πλαίσια των επεκτάσεων Α και Β κατοικίας, καθώς και της πρότασης κατάργησης της οικιστικής ζώνης των 800 μ. για τους στάσιμους οικισμούς πρέπει να γίνει εκτενέστερη ανάλυση της πρότασης, είτε με περιγραφή φυσικών ορίων, είτε με χρήση τοπωνυμίων, είτε με εκτίμηση μεγεθών (π χ πόσα μέτρα νότια του υφιστάμενου σχεδίου και πέρα από το πόσα στρέμματα).
2) Είναι επιτακτικός ο πιθανός χαρακτηρισμός παραδοσιακών οικισμών.
3) Δεν πρέπει να γίνει ΠΕΡΠΟ στην Δημοτική έκταση των 100 στρεμμάτων στην Μπούκα, ας χρησιμοποιηθούν τα υπόλοιπα 618 στρέμματα
4) Η ζώνη παραθεριστικής κατοικίας και αναψυχής των 300 στρεμμάτων στην Μπούκα να λάβει υπόψη της το εγκεκριμένο σχέδιο.
5) Στις περιοχές Ειδικής Περιβαλλοντικής Προστασίας να δοθούν με περισσότερη αυστηρότητα οι χρήσεις και ας μην φτάνουν σε τόσο αυστηρά όρια η κατάτμηση ( 8-10 και 20 στρέμματα) και η επιτρεπόμενη δόμηση.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Π3 και Π4
1) Οι κατευθύνσεις, τα προγραμματικά μεγέθη και η αναφορά καθώς και το πρόγραμμα ενεργοποίησης του ΓΠΣ χρήζει μεγαλύτερης προσοχής.
2) Στις περιοχές Ειδικής Περιβαλλοντικής Προστασίας οι παραρεμάτιες και παραποτάμιες ζώνες να μειωθούν, διότι είναι υπερβολικές οι εκατοντάμετρες λωρίδες των ρεμάτων και η διακοσάμετρη του Πάμισου ποταμού.
3) Ειδικότερα για τον Πάμισο η θεσμοθετημένη ζώνη NATURA είναι κατά πολύ μικρότερη, να θεσμοθετηθούν λοιπόν εντός της ζώνης και να αναγραφούν στο κείμενο τα προβλεπόμενα από την NATURA.
4) Η ανυπαρξία συγκεκριμένης πρότασης ή πιθανών θέσεων για τα ΧΥΤΑ σε συνδυασμό με την γεωλογική διερεύνηση της ευρύτερης περιοχής είναι απαραίτητη.
5) Θα πρέπει να προβλεφθεί και ο ανάλογος χώρος νεκροταφείου, σε συνδυασμό με περιβαλλοντική και γεωλογική μελέτη
6) Στο παράκτιο μέτωπο του Δήμου δεν μπορεί να υπάρχει μια τόσο εκτεταμένη ζώνη τουρισμού ( μήκους περίπου 8 χλμ.) , επειδή μια τέτοια δραστηριότητα ελλοχεύει έντονες ενεργοποιήσεις, θα ήταν σωστότερο να σπάσει με κάποιους χώρους πράσινους (κοινόχρηστους – αθλητικούς, κλπ).
7) Να γίνει αναφορά – εντοπισμός των Δασικών και Αρχαιολογικών περιοχών, καθώς και των παραδοσιακών οικισμών (Πιλαλίστρα).
8) Αναφέρεται η απαίτηση σύνταξης ειδικής γεωλογικής μελέτης. Πρέπει να αναφερθεί ότι στα πλαίσια του Ν.2508/97 η παραπάνω μελέτη είναι απαραίτητη – όπως σωστά αναφέρεται στο κείμενο μεν – αλλά πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την εκπόνηση του ΓΠΣ, ιδιαίτερα σε ευαίσθητες περιοχές όπως αρκετές ζώνες της περιοχής της μελέτης. Κατά συνέπεια, ας ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο της αναθεώρησης ή επαναπροσδιορισμού ορισμένων παραμέτρων της μελέτης μετά την εκπόνηση της γεωλογικής μελέτης.

Δ. ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ ΜΕΣΩ Γ.Π.Σ.
Βάσει του Π.Δ. 23.2/6.3.1987 ΦΕΚ 166Δ' "Κατηγορίες και Περιεχόμενο Χρήσεων Γης", προτείνεται η θεσμοθέτηση των παρακάτω χρήσεων:
1) "Ζώνη Τουρισμού Αναψυχής" στην ευρύτερη περιοχή του Αεροδρομίου Τριόδου.
2) "Ελεύθερος Χώρος - Αστικό Πράσινο"
· στον χώρο τέλεσης των Μπεζεσθαινίων.
· στο Άλσος των Ευκαλύπτων.
· στην παραποτάμια ζώνη του Παμίσου και σε μήκος 2 km από την εκβολή του και προς την ενδοχώρα.
· στο χώρο των 100 στρ. Δημοτικής έκτασης (παλαιός αιγιαλός).
· στο χώρο των 200 στρ (απορρίμματα - λιμενικά)
· Υπόγειος Δημοτικός Χώρος Στάθμευσης στην πλατεία της Μεσσήνης
3) "Χώρος Κοινωνικών Εξυπηρετήσεων"
· Το κτίριο Δασκαρόλη
· Οι δύο χώροι αποθηκών Α.Σ.Ο.
4) "Παραδοσιακοί Οικισμοί"

Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Κλείνοντας την εισήγησή μας θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι οι παρατηρήσεις αφορούν σε γενικότερες ή επιμέρους επεμβάσεις στον χώρο (Πόλη της Μεσσήνης και ευρύτερη περιοχή) που διαπιστώθηκαν μετά από επιτόπια διερεύνηση και συζήτηση με τους Αρμοδίους Φορείς της περιοχής, και έχουν ως σκοπό την ένταξη στο ΓΠΣ των εδαφίων που προαναφέρθηκαν (τα περισσότερα από τα οποία έχουν ήδη διαπιστωθεί στην Μελέτη) με τελικό στόχο την βοήθεια που ένα εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο προσφέρει με τις ήδη υπάρχουσες (συγκεκριμένες) αναφορές στις παραπάνω υποενότητες κατά την προκήρυξη εκπόνησης των Μελετών ή των Έργων.-

Αθήνα, Ιούλιος 2004