Φωτοβολταικά στη Στέγη

     Παραθέτουμε τα πλέον συνήθη ερωτήματα των ιδιοκτητών σχετικά με το Πρόγραμμα Φωτοβολταικά στη Στέγη.
    
    1. Τι συμβαίνει με την ενέργεια

    Ο τομέας των κτηρίων και ο τομέας των μεταφορών αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στη χώρα. Τα κτήρια στην Ελλάδα ευθύνονται για το 36 % της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ, κατά την περίοδο 2000–2005, αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά 24% φθάνοντας τα 8,54 Mtoe, (Million Tonnes of Oil Equivalent = Εκατομύρια Ισοδύναμοι Τόνοι Πετρελαίου) που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις ενεργειακής κατανάλωσης κτηρίων στην Ευρώπη. Η ηλεκτρική κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα συμμετέχει κατά 27% στο σύνολο της τελικής κατανάλωσης του Μ.Ο. της πενταετίας 2001-2005 του οικιακού τομέα, ενώ το υπόλοιπο 73% δαπανάται για τις θερμικές ανάγκες, κυρίως για θέρμανση χώρων και ζεστό νερό χρήσης. Η εικόνα αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην παλαιότητα των κτηρίων, καθώς και στην ενεργειακή συμπεριφορά των ενοίκων. Επιπλέον, σύμφωνα με το βασικό σενάριο αναφοράς για την εξέλιξη της ζήτησης του Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, η κατανάλωση στα κτήρια του οικιακού τομέα αυξάνεται ετησίως με ρυθμό 2% περίπου. Υφίσταται, επομένως, ιδιαιτέρως σημαντικό περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό κτηριακό τομέα. Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ελληνικά κτήρια είναι ιδιαιτέρως ενεργοβόρα είναι η παλαιότητά τους και η μη ενσωμάτωση σύγχρονης τεχνολογίας σε αυτά, λόγω έλλειψης σχετικής νομοθεσίας τα τελευταία 30 χρόνια.  Περισσότερα από αυτά τα κτήρια οικοδομήθηκαν πριν το 1980 και αντιμετωπίζουν θέματα όπως:
- μερική ή παντελή έλλειψη θερμομόνωσης,
- παλαιάς τεχνολογίας κουφώματα (πλαίσια/μονοί υαλοπίνακες),
- ελλιπή ηλιοπροστασία των νότιων και δυτικών όψεών τους,
- μη επαρκή αξιοποίηση του υψηλού ηλιακού δυναμικού της χώρας,
- ανεπαρκή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/κλιματισμού με αποτέλεσμα τη χαμηλή απόδοση,
- προσθήκη αυθαίρετων χώρων χωρίς μόνωση, που δεν προβλέπονται από την αρχική μελέτη του κτιρίου.
Σημαντική παράμετρος, επίσης, που καθορίζει την ενεργειακή απόδοση ενός κτηρίου είναι η συμπεριφορά των ενοίκων. Η ελλιπής ενημέρωση των χρηστών-κατοίκων σε θέματα ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης της ενέργειας, οδηγεί συχνά σε σπάταλες συμπεριφορές όπως η εγκατάσταση μεμονωμένων κλιματιστικών συστημάτων χωρίς μελέτη, η χρήση συσκευών χαμηλής απόδοσης, ή μη συντήρηση του συστήματος θέρμανσης, κ.α.
    
    2. Τι αποτελέσματα έχει η σπατάλη ενέργειας;
   Η ελλιπής, από ενεργειακής πλευράς, προστασία των υπαρχόντων κτηρίων από το εξωτερικό περιβάλλον, ο συνήθως μη ορθολογικός σχεδιασμός τους ως συνέπεια μίας περιβαλλοντικά αποκομμένης αρχιτεκτονικής αντίληψης που αγνοεί τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες, καθώς και η μέχρι σήμερα έλλειψη νομοθεσίας που να αφορά στην ενεργειακή και περιβαλλοντική προστασία των κτηρίων έχουν ως αποτέλεσμα:
- τη διόγκωση του ενεργειακού ισοζυγίου,
- την οικονομική συμπίεση των ασθενέστερων εισοδηματικών κοινωνικών ομάδων,
- την αύξηση του ενεργειακού ελλείμματος, ενώ παράλληλα τίθενται σε κίνδυνο οι δεσμεύσεις της χώρας για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως αυτές προκύπτουν από τη συμφωνία του Κιότο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτηρίων.
    
    3. Τι ονομάζετα Ηλιακή Ενέργεια;
    Με το όρο Ηλιακή Ενέργεια χαρακτηρίζουμε το σύνολο των διαφόρων μορφών ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Το φώς και η θερμότητα που ακτινοβολούνται, απορροφούνται από στοιχεία και ενώσεις στη Γη και μετατρέπονται σε άλλες μορφές ενέργειας. Η τεχνολογία σήμερα αξιοποιεί ένα μηδαμινό ποσοστό της καταφθάνουσας στην επιφάνεια του πλανήτη μας ηλιακής ενέργειας με τριών ειδών συστήματα: τα θερμικά ηλιακά, τα παθητικά ηλιακά και τα φωτοβολταϊκά συστήματα, τα οποία αναλύουμε στη συνέχεια.
    3.1. Θερμικά Ηλιακά Συστήματα
    Η πιο απλή και διαδεδομένη μορφή των θερμικών ηλιακών συστημάτων είναι οι γνωστοί σε όλους μας ηλιακοί θερμοσίφωνες, οι οποίοι απορροφούν την ηλιακή ενέργεια και στη συνέχεια, τη μεταφέρουν με τη μορφή θερμότητας σε κάποιο ρευστό, όπως το νερό για παράδειγμα. Η απορρόφηση της ηλιακής ενέργειας γίνεται μέσω ηλιακών συλλεκτών, σκουρόχρωμων δηλαδή επιφανειών καλά προσανατολισμένων στον ήλιο, οι οποίες βρίσκονται σε επαφή με νερό και του μεταδίδουν μέρος της θερμότητας που παρέλαβαν. Το παραγόμενο ζεστό νερό χρησιμοποιείται για απλή οικιακή ή πιο σύνθετη βιομηχανική χρήση, τελευταία δε ακόμη και για τη θέρμανση και ψύξη χώρων μέσω κατάλληλων διατάξεων.
    3.2. Παθητικά Ηλιακά Συστήματα
   Τα παθητικά ηλιακά συστήματα αποτελούνται από δομικά στοιχεία, κατάλληλα σχεδιασμένα και συνδυασμένα μεταξύ τους, ώστε να υποβοηθούν την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας για τον φυσικό φωτισμό των κτιρίων ή για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας μέσα σε αυτά. Τα παθητικά ηλιακά συστήματα αποτελούν την αρχή της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής και μπορούν να εφαρμοσθούν σε όλους σχεδόν τους τύπους κτιρίων.
    3.3. Φωτοβολταϊκά Συστήματα
    Όλοι έχουμε συναντήσει φωτοβολταϊκά συστήματα σε μικρούς υπολογιστές και ρολόγια. Πρόκειται για συστήματα που μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε ηλεκτρική ενέργεια και που, εδώ και πολλά χρόνια, χρησιμοποιούνται για την ηλεκτροδότηση μη διασυνδεδεμένων στο ηλεκτρικό δίκτυο καταναλώσεων. Δορυφόροι, φάροι και απομονωμένα σπίτια χρησιμοποιούν τα φωτοβολταϊκά για την ηλεκτροδότησή τους. Στην Ελλάδα, η προοπτική ανάπτυξης και εφαρμογής των Φ/Β συστημάτων είναι τεράστια, λόγω του ιδιαίτερα υψηλού δυναμικού ηλιακής ενέργειας. Η ηλεκτροπαραγωγή από Φωτοβολταϊκά έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα αποδίδει την μέγιστη ισχύ της κατά τη διάρκεια της ημέρας που παρουσιάζεται η μέγιστη ζήτηση.
Ανάλογα με τη χρήση του παραγόμενου ρεύματος, τα Φ/Β κατατάσσονται σε:
- Αυτόνομα συστήματα που η παραγόμενη ενέργεια των οποίων καταναλώνεται επιτόπου και εξολοκλήρου από την παραγωγή στην κατανάλωση
- Διασυνδεδεμένα συστήματα που η παραγόμενη ενέργεια των οποίων διοχετεύεται στο ηλεκτρικό δίκτυο για να μεταφερθεί και να καταναλωθεί αλλού.
    
    4. Τι είναι το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταικών
    Το Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων μέχρι 10 kWp, αφορά σε κτηριακές εγκαταστάσεις, που χρησιμοποιούνται για κατοικία ή για στέγαση πολύ μικρών επιχειρήσεων με διάρκεια του Προγράμματος έως 31 Δεκεμβρίου 2019. Το πρόγραμμα αφορά σε φωτοβολταϊκά συστήματα για παραγωγή ενέργειας που αποδίδεται στο Δίκτυο, τα οποία εγκαθίστανται στο δώμα ή τη στέγη κτηρίου, συμπεριλαμβανομένων στεγάστρων βεραντών, προσόψεων και σκιάστρων, όπως αυτά ορίζονται στο Ν. 1577/85 (παρ. 6 - άρθρο 11) καθώς και βοηθητικών χώρων του κτηρίου, όπως αποθήκες και χώροι στάθμευσης. (παρ. 17 – άρθρο 2). Το Πρόγραμμα αφορά όλη την Επικράτεια. Ως μέγιστη ισχύς των φωτοβολταϊκών συστημάτων ανά εγκατάσταση στο πλαίσιο του Προγράμματος ορίζεται, για την ηπειρωτική χώρα, τα Διασυνδεδεμένα με το Σύστημα νησιά και την Κρήτη τα 10kWp και για τα λοιπά Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά τα 5kWp.
    
    5. Ποιους αφορά το Πρόγραμμα;
    Δικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν οι κάτωθι:
- Φυσικά πρόσωπα μη επιτηδευματίες και φυσικά ή νομικά πρόσωπα επιτηδευματίες που κατατάσσονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα. Σημειώνουμε ότι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ισχύος άνω των 10 kWp σε εμπορικές-βιομηχανικές στέγες, διέπεται από άλλους κανόνες και ισχύουν γι’ αυτά τα συστήματα άλλα κίνητρα.
- Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) και τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα. Το δικαίωμα εγκατάστασης φωτοβολταϊκού συστήματος σε κτίριο ιδιοκτησίας Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), τη χρήση του οποίου έχει αναλάβει διαχειριστής (π.χ. σχολική επιτροπή), παρέχεται στο διαχειριστή, μετά από συναίνεση του κυρίου του κτηρίου.
Στην περίπτωση φωτοβολταϊκού συστήματος σε κοινόχρηστο ή κοινόκτητο χώρο κτηρίου, επιτρέπεται η εγκατάσταση ενός και μόνο συστήματος. Δικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν οι κύριοι οριζόντιων ιδιοκτησιών εκπροσωπούμενοι από το διαχειριστή ή ένας εκ των κυρίων των οριζόντιων ιδιοκτησιών μετά από παραχώρηση της χρήσης του κοινόχρηστου ή κοινόκτητου χώρου από τους λοιπούς συνιδιοκτήτες. Απαιτείται η συμφωνία του συνόλου των συνιδιοκτητών που αποδεικνύεται με πρακτικό ομόφωνης απόφασης της γενικής συνέλευσης ή με έγγραφη συμφωνία όλων των συνιδιοκτητών του κτηρίου, με ευθύνη των ενδιαφερομένων. Επιτρέπεται η παραχώρηση χρήσης χώρου για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος, μετά από έγγραφη συμφωνία του κυρίου του χώρου αυτού, σε κύριο οριζόντιας ιδιοκτησίας του κτηρίου όπου βρίσκεται ο χώρος.
    
    6. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;
    Προϋπόθεση για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι:
 - η ύπαρξη ενεργής σύνδεσης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο όνομα του κυρίου του φωτοβολταϊκού στο κτήριο όπου το σύστημα εγκαθίσταται.
- μέρος των θερμικών αναγκών σε ζεστό νερό χρήσης της ιδιοκτησίας του κυρίου του φωτοβολταϊκού, εφόσον αυτή χρησιμοποιείται για κατοικία, πρέπει να καλύπτεται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως πχ. Ηλιοθερμικά η ηλιακοί θερμοσίφωνες.
- όρος επιπλέον για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι η μη ύπαρξη δημόσιας ενίσχυσης στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Επενδυτικού νόμου, όπως κάθε φορά ισχύει, των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση δράσεων χρηματοδότησης (πχ. στο πλαίσιο ΕΠ του ΕΣΠΑ) και γενικότερα οποιουδήποτε άλλου προγράμματος χρηματοδότησης.
  
    7. Θα πουλάω όλο το ηλιακό ρεύμα που παράγω στη ΔΕΗ ή μόνο την περίσσεια;
    Όλη η παραγόμενη από το φωτοβολταϊκό ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΗ και πληρώνεστε γι’ αυτή με 55 λεπτά την κιλοβατώρα (0,55 €/kWh), τιμή που είναι εγγυημένη για 25 χρόνια. Εσείς συνεχίζετε να αγοράζετε ρεύμα από τη ΔΕΗ και να το πληρώνετε στην τιμή που το πληρώνετε και σήμερα (περίπου 10-12 λεπτά την κιλοβατώρα). Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι η ΔΕΗ θα εγκαταστήσει ένα νέο μετρητή για να καταγράφει την παραγόμενη ενέργεια. Αν, για παράδειγμα, στο δίμηνο το φωτοβολταϊκό σας παράγει ηλεκτρική ενέργεια αξίας 250 € και καταναλώνετε ενέργεια αξίας 100 €, θα σας έρθει πιστωτικός λογαριασμός 150 €, ποσό που θα καταθέσει η ΔΕΗ στον τραπεζικό σας λογαριασμό.
    
    8. Αν είμαι οικιακός καταναλωτής, πρέπει να ανοίξω βιβλία στην εφορία;
    Όχι. Ο οικιακός μικροπαραγωγός ηλιακού ηλεκτρισμού δεν θεωρείται πια επιτηδευματίας, με άλλα λόγια απαλλάσσεται από το άνοιγμα βιβλίων στην εφορία. Όπως αναφέρει η σχετική κοινή υπουργική απόφαση, “δεν υφίστανται για τον κύριο του φωτοβολταϊκού συστήματος φορολογικές υποχρεώσεις για τη διάθεση της ενέργειας αυτής στο δίκτυο”. Με άλλα λόγια, τα όποια έσοδα έχετε από την πώληση της ενέργειας δεν φορολογούνται.
    
    9. Η απαλλαγή από τη φορολόγηση των εσόδων ισχύει και για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις; 
   Ναι, με την προϋπόθεση ότι τα κέρδη εμφανίζονται σε ειδικό λογαριασμό αφορολόγητου αποθεματικού. Σε περίπτωση διανομής ή κεφαλαιοποίησής τους, ισχύει η τρέχουσα φορολογία για τα κέρδη που διανέμονται.
    
     10. Χρειάζεται κάποια ειδική άδεια;
    Όχι. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση “Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών και σε οικισμούς” (25-8-2010) δεν χρειάζεται πλέον ούτε η άδεια εργασιών μικρής κλίμακας από την Πολεοδομία, όπως ίσχυε μέχρι πρότινος. Απλώς γνωστοποιείτε την έναρξη εργασιών στη ΔΕΗ όταν καταθέτετε εκεί φάκελο για σύνδεση του συστήματός σας με το δίκτυο.
    
    11. Υπάρχουν πολεοδομικοί όροι που πρέπει να τηρούνται;
    Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών πάνω από την απόληξη του κλιμακοστασίου και του φρεατίου ανελκυστήρα. Η διάταξη των φωτοβολταϊκών πλαισίων δεν θα πρέπει να δημιουργεί χώρο κύριας ή βοηθητικής χρήσης ή ημιυπαίθριο. Σε περίπτωση ορόφου σε υποχώρηση, οι εγκαταστάσεις αυτές θα περιορίζονται στο περίγραμμα του ορόφου. Σε περίπτωση τοποθέτησης των φωτοβολταϊκών σε υπάρχουσα στέγη, θα πρέπει αυτή να γίνεται εντός του περιγράμματος της στέγης ακολουθώντας την κλίση της. Αν τα φωτοβολταϊκά τοποθετούνται σε δώμα, θα πρέπει η απόσταση από το στηθαίο του δώματος να είναι κατ’ ελάχιστο μισό μέτρο για λόγους ασφαλείας.
    
    12. Τι βήματα πρέπει να κάνω;
    α. Ελάτε σε επαφή με μία εταιρία που θα σας προμηθεύσει τον εξοπλισμό και θα κάνει την εγκατάσταση για να αποφασίσετε τι σύστημα θα επιλέξετε τελικά και πως θα εγκατασταθεί.
    β. Με τη βοήθεια της εταιρίας-εγκαταστάτη, κάνετε αίτηση στην τοπική μονάδα Δικτύου της ΔΕΗ (Περιοχή) στην οποία γνωστοποιείτε και την έναρξη εργασιών, υπογράφοντας εσείς και ο υπεύθυνος για την εγκατάσταση μηχανικός. Η ΔΕΗ εξετάζει το αίτημα και προβαίνει εντός είκοσι (20) ημερών από την παραλαβή της αίτησης στην έγγραφη διατύπωση Προσφοράς Σύνδεσης, η οποία περιλαμβάνει την περιγραφή και τη δαπάνη των έργων σύνδεσης και ισχύει για τρεις (3) μήνες από την ημερομηνία έκδοσής της. Αφού κάνετε αποδεκτή την προσφορά όρων σύνδεσης, υπογράφετε τη σύμβαση καταβάλλοντας τη σχετική δαπάνη στην ΔΕΗ. Η ΔΕΗ κατασκευάζει τα έργα σύνδεσης εντός είκοσι (20) ημερών από την υπογραφή της Σύμβασης Σύνδεσης, εφόσον δεν απαιτούνται νέα έργα Δικτύου (πέραν της εγκατάστασης νέου μετρητή).
    γ. Υποβάλετε αίτηση κατάρτισης της Σύμβασης Συμψηφισμού στην τοπική υπηρεσία Εμπορίας της ΔΕΗ, ή στα γραφεία άλλου προμηθευτή (εφόσον η ΔΕΗ δεν είναι ο προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας για τον συγκεκριμένο μετρητή κατανάλωσης με τον οποίο θα γίνεται συμψηφισμός). Η Σύμβαση υπογράφεται εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την παραλαβή του αιτήματος.
   δ. Υποβάλετε αίτηση ενεργοποίησης της σύνδεσης στην Περιοχή ΔΕΗ. Η ΔΕΗ σας ειδοποιεί τηλεφωνικά για τον ορισμό της ημερομηνίας διενέργειας του ελέγχου της εγκατάστασης. Η ενεργοποίηση της σύνδεσης γίνεται αμέσως μετά από την επιτυχή ολοκλήρωση του ελέγχου.
    
    13. Τι χώρος απαιτείται;
    Εξαρτάται αν η εγκατάσταση θα γίνει σε δώμα ή σε κεραμοσκεπή. Κατ’ αρχήν ο χώρος θα πρέπει να είναι ασκίαστος και, ει δυνατόν, τα φωτοβολταϊκά θα πρέπει να βλέπουν το νότο και να έχουν μια κλίση κοντά στις 30 μοίρες (για δώματα). Αν δεν συμβαίνει αυτό (αν δηλαδή η στέγη σας σκιάζεται ή ο προσανατολισμός της δεν είναι νότιος), το φωτοβολταϊκό σας θα έχει μειωμένη απόδοση, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν είναι βιώσιμη οικονομικά η επένδυσή σας. Το πόσα τετραγωνικά μέτρα χρειάζεστε, εξαρτάται από το χώρο εγκατάστασης (δώμα ή κεκλιμένη στέγη) και από την τεχνολογία των φωτοβολταϊκών που θα επιλέξετε (κρυσταλλικά ή thin-film). Σε ένα δώμα, για παράδειγμα, θα χρειαστείτε χοντρικά περί τα 15 τετραγωνικά μέτρα για κάθε κιλοβάτ, ενώ σε μια κεραμοσκεπή 7- 10 τ.μ. (για κρυσταλλικά πλαίσια). Η εταιρία που θα σας προμηθεύσει τον εξοπλισμό θα σας υπολογίσει ακριβώς το χώρο που χρειάζεστε. Ένας χοντρικός κανόνας για να βεβαιωθείτε ότι το σύστημά σας δεν θα αποδίδει λιγότερο λόγω σκιάσεων, είναι ο εξής: η απόσταση από το τυχόν εμπόδιο (κτίριο, δέντρο, κ.λπ) πρέπει να είναι διπλάσια του ύψους του εμποδίου.
    
    14. Θα αντέξει η στέγη μου το βάρος των φωτοβολταϊκών;
    Το μέσο βάρος των φωτοβολταϊκών μαζί με τη βάση στήριξης είναι περί τα 20-25 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Συνεπώς, κατά τεκμήριο δεν υπάρχει πρόβλημα, ιδιαίτερα σε νεόδμητα κτίρια, αφού η στέγη σχεδιάζεται για να αντέχει πολύ μεγαλύτερα βάρη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, θα προηγηθεί έλεγχος για τη στατική επάρκεια της στέγης.
    
    15. Θα βλάψω την μόνωση της οροφής για να εγκαταστήσω το φωτοβολταϊκό;
    Συνήθως όχι. Ακόμη όμως και αν χρειαστεί να τραυματιστεί η θερμομόνωση ή η υγρομόνωση της ταράτσας για να στηθούν οι βάσεις στήριξης του φωτοβολταϊκού, γίνονται πάντα εργασίες αποκατάστασης, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα.
    
    16. Υπάρχει περίπτωση να έχω υπερθέρμανση της ταράτσας μου λόγω των φωτοβολταϊκών;
    Όχι, γιατί τα φωτοβολταϊκά δεν απορροφούν την γύρω ακτινοβολία, αλλά αξιοποιούν την ακτινοβολία που ούτως ή άλλως θα έπεφτε στη συγκεκριμένη επιφάνεια. Προκειμένου να απορροφήσουν τη μέγιστη δυνατή ηλιακή ακτινοβολία, τα φωτοβολταϊκά πλαίσια έχουν σκουρόχρωμη επιφάνεια η οποία μάλιστα καλύπτεται από μία ανακλαστική στρώση για να παγιδεύεται η ηλιακή ακτινοβολία. Χάρη σ’ αυτή την ανακλαστική επιφάνεια άλλωστε, τα φωτοβολταϊκά δεν γυαλίζουν και έχουμε μειωμένα φαινόμενα αντανάκλασης που ορισμένες φορές θα μπορούσαν να είναι ενοχλητικά. Όπως έδειξαν σχετικές μετρήσεις, τα φωτοβολταϊκά αντανακλούν λιγότερο από τα αυτοκίνητα όταν πέσει πάνω τους η ηλιακή ακτινοβολία. Συνέπεια της σκουρόχρωμης επιφάνειας είναι βέβαια ότι αυξάνεται η θερμοκρασία του φωτοβολταϊκού πλαισίου σε σχέση με τον περιβάλλοντα αέρα., και στη συνέχεια διαχέεται στο περιβάλλον.
    Το αμέσως επόμενο ερώτημα είναι αν αυτή η θερμότητα που φεύγει από τα πλαίσια μπορεί να αυξήσει σημαντικά τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος ιδιαίτερα σε μία στέγη. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, για τον απλό λόγο ότι η μάζα του αέρα είναι πρακτικά άπειρη σε σχέση με τη μάζα των φωτοβολταϊκών και είναι αδύνατο να αυξηθεί η θερμοκρασία του αέρα σε κάποια απόσταση από τα πλαίσια. Για την ακρίβεια, μόλις 1-2 εκατοστά από την επιφάνεια των πλαισίων, η θερμοκρασία είναι αυτή του περιβάλλοντος. Άλλωστε, μεταξύ φωτοβολταϊκού και στέγης υπάρχει ένα κενό για να περνάει ο αέρας δροσίζοντας το φωτοβολταϊκό (κάτι που, συν τοις άλλοις, αυξάνει και την απόδοσή του). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η θερμοκρασία του δώματος κάτω ακριβώς από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια είναι χαμηλότερη απ’ ότι η θερμοκρασία του ακάλυπτου δώματος. Σε μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα με άπνοια, η θερμοκρασία του δώματος κάτω από τα φωτοβολταϊκά μπορεί να είναι και 13 βαθμούς χαμηλότερη από το ακάλυπτο τμήμα του δώματος.
    
    17. Μπορώ να συνδυάσω το φωτοβολταϊκό με πράσινη στέγη;
    Ασφαλώς. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πολλαπλά οφέλη. Η μεν πράσινη στέγη δροσίζει το φωτοβολταϊκό και αυξάνει την απόδοσή του, το δε φωτοβολταϊκό εμποδίζει τη γρήγορη εξάτμιση και απαιτείται λιγότερο νερό για την πράσινη στέγη. Επιπλέον, μετρήσεις έδειξαν ότι αυξάνει και η βιοποικιλότητα της πράσινης στέγης στα σημεία που σκιάζεται από τα φωτοβολταϊκά..
    
    18. Τι εξοπλισμός χρειάζεται;
    Ένα φωτοβολταϊκό σύστημα αποτελείται από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια (φωτοβολταϊκή γεννήτρια που ακουμπά σε μια μεταλλική βάση στήριξης), και τον αντιστροφέα (inverter) που μετατρέπει το συνεχές ρεύμα που παράγουν τα φωτοβολταϊκά σε εναλλασσόμενο της ίδιας ποιότητας με το ρεύμα της ΔΕΗ. Το ρεύμα αυτό περνά από ένα μετρητή και διοχετεύεται στο δίκτυο.
    
    19. Πόσα κιλοβάτ χρειάζομαι για το σπίτι μου;
    Δεδομένου ότι πουλάτε όλη την παραγόμενη ενέργεια στο δίκτυο και συνεχίζετε να αγοράζετε από τη ΔΕΗ, η ερώτηση αυτή δεν έχει νόημα. Το πόσα κιλοβάτ θα βάλετε, εξαρτάται μόνο από δύο παράγοντες:
α. Πόσο χωράει η στέγη σας, και
β.  Πόσα χρήματα θέλετε να ξοδέψετε
    
    20. Πόση ενέργεια παράγει ένα φωτοβολταϊκό;
    Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο είναι εξαιρετικά προβλέψιμη. Αυτό που ενδιαφέρει, είναι πόσες κιλοβατώρες θα σας δώσει το σύστημά σας σε ετήσια βάση. Σε γενικές γραμμές, ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Ελλάδα παράγει κατά μέσο όρο ετησίως περί τις 1.150-1.500 κιλοβατώρες ανά εγκατεστημένο κιλοβάτ (kWh/kWp ανά έτος). Προφανώς στις νότιες και πιο ηλιόλουστες περιοχές της χώρας ένα φωτοβολταϊκό παράγει περισσότερο ηλιακό ηλεκτρισμό απ’ ότι στις βόρειες.
    
    21. Πόσο μεγάλη είναι η δαπάνη;
    Εξαρτάται από το τι σύστημα θα βάλετε και που. Προσεγγιστικά, ένα φωτοβολταϊκό κοστίζει περί τα 7.000 Euro, ενώ ένα μεγαλύτερο σύστημα των 5-10 περί τα 15.000 Euro.. H διαφορά είναι ότι το φωτοβολταϊκό αποφέρει κέρδη για πάνω από 25 χρόνια. Σε αντίθεση με τα περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες που καταναλώνουμε, το κόστος των φωτοβολταϊκών πέφτει διαχρονικά. Η νέα νομοθεσία δίνει κίνητρα ώστε, σε κάθε περίπτωση, να κάνετε απόσβεση του συστήματος σας και να έχετε και ένα λογικό κέρδος. Δεν είναι ανάγκη να βάλετε όλο το ποσό από την τσέπη σας. Μπορείτε να καλύψετε ένα μικρό μόνο μέρος της δαπάνης (π.χ. 25%) και το υπόλοιπο να το καλύψετε με δάνειο από κάποια τράπεζα. Οι περισσότερες τράπεζες πλέον καλύπτουν έως και το 100% της αξίας του φωτοβολταϊκού με ιδιαίτερα ευνοϊκά επιτόκια. Σε κάθε περίπτωση, οι αποδόσεις που θα έχετε από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών θα είναι καλύτερες από όλες τις τραπεζικές αποδόσεις, σταθερές και εγγυημένες ούσες για 25 έτη.
    
    22. Ποιο είναι το περιβαλλοντικό όφελος;
    Κάθε κιλοβατώρα που παράγεται από φωτοβολταϊκά, και άρα όχι από συμβατικά ρυπογόνα καύσιμα, συνεπάγεται την αποφυγή έκλυσης ενός περίπου κιλού διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ένα κιλοβάτ (kWp) φωτοβολταϊκών αποτρέπει κάθε χρόνο την έκλυση 1,3 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, όσο δηλαδή θα απορροφούσαν δύο στρέμματα δάσους (ή αντίστοιχα 100 δέντρα). Για να παραχθεί η ίδια ηλεκτρική ενέργεια με πετρέλαιο, απαιτούνται 2,2 βαρέλια πετρελαίου κάθε 17 από 17 χρόνο.
    
    23. Πότε ξεκινά το Πρόγραμμα;
    Το πρόγραμμα αναμένεται να ξεκινήσει το αργότερο μέσα στον Ιανουάριο 2011. Ήδη έχουν επιλεχθεί οι τέσσερις τράπεζες (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς), που προσφέρουν χαμηλά επιτόκια (με την επιδότηση θα διαμορφωθούν κάτω από το 5%).-

Βιώσιμη Διαχείριση Χώρου

1.0. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η μονοδιάστατη οικονομική αναπτυξιακή δραστηριότητα των τελευταίων χρόνων καταστρέφει αλόγιστα το περιβάλλον. Η πρακτική αυτή, ενισχύει την άποψη ότι είτε η ανάπτυξη θα είναι ολοκληρωμένη, δηλαδή ταυτόχρονα σε οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό και πολιτισμικό επίπεδο, σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον, είτε δεν θα υπάρχει καθόλου. Το ζήτημα αυτό, θέτει επιτακτικά το θέμα του Χωροταξικού Σχεδιασμού, που καταλήγει μεν στην διαχείριση του Χώρου, αλλά με τους όρους της Βιώσιμης Ανάπτυξης στην υφιστάμενη πλέον Οικονομική Κρίση.


Θα προσπαθήσω λοιπόν στη συνέχεια, να περιγράψω σύντομα αυτές τις έννοιες.

2.0. ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Το χωροταξικό και πολεοδομικό χάος που επικρατούσε στη χώρα μας επιχείρησε να διευθετήσει το Σύνταγμα του 1975. Σύμφωνα με αυτό, όλα τα όργανα της πολιτείας έχουν υποχρέωση να αναδιαρθρώσουν χωροταξικά τη χώρα και να προωθήσουν πολιτικές και δράσεις για την πολεοδόμηση και την επέκταση των πόλεων και των οικιστικών περιοχών. Το Σύνταγμά μας προστατεύει επίσης με νεωτεριστικές διατάξεις τόσο το φυσικό όσο και το πολιτιστικό περιβάλλον. Ορίζεται λοιπόν σαν χωροταξικός ο σχεδιασμός που συνίσταται στην ανάλυση των στοιχείων της δεδομένης κατάστασης, στην πρόγνωση μελλουσών εξελίξεων και στη δόμηση μίας κανονιστικής τάξης, με τελική επιδίωξη τη διαμόρφωση του χώρου σύμφωνα με αυτή την τάξη[1].

H αρχή της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης, θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά σε εθνικό επίπεδο με το Νόμο 2508/1997[2] για τη Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη και, στη συνέχεια, με το Νόμο 2742/1999[3] σχετικά με τον Χωρικό Σχεδιασμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη. Πρόκειται για μία αρχή η οποία ούτε στατική έννοια έχει ούτε και αποκλειστικά περιβαλλοντικό περιεχόμενο. Αντίθετα, η περιβαλλοντική της συνιστώσα οφείλει να εναρμονίζεται με τις παραμέτρους της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, με στόχο τη συγκρότηση ενός ολοκληρωμένου αναπτυξιακού προτύπου.

Για την προώθηση της βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης απαιτείται η εναρμόνιση τριών πεδίων καθοριστικής σημασίας για τη χωροταξική οργάνωση της εθνικής επικράτειας. Τα πεδία αυτά είναι:
1) της ισόρροπης πολυκεντρικής ανάπτυξης,
2) της ισότητας στην πρόσβαση στα κύρια δίκτυα μεταφορών, ενέργειας και επικοινωνιών, και τέλος
3) της προστασίας και της συνετής διαχείρισης του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.

Η βιώσιμη χωρική ανάπτυξη αποσκοπεί στην υλοποίηση τριών φαινομενικά αντιφατικών μεταξύ τους στόχων, της οικονομικής μεγέθυνσης, της κοινωνικής συνοχής και της περιβαλλοντικής προστασίας. Οι στόχοι αυτοί επιδιώκονται σήμερα σε εθνικό επίπεδο με την υιοθέτηση ενός συστήματος χωρικού σχεδιασμού τριών βαθμίδων:

1) Στην πρώτη βαθμίδα ανήκει ο χωροταξικός σχεδιασμός. Το μέσο για την υλοποίηση του πρώτου αυτού επιπέδου, το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, καλύπτει όλο τον εθνικό χώρο. Το Πλαίσιο αυτό εξειδικεύεται, αφενός ανά τομείς και δραστηριότητες με τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (πχ. του Τουρισμού, της Βιομηχανίας και των Λιμένων) και αφετέρου ανά Περιφέρεια με τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης

2) Με τον χωρικό σχεδιασμό δεύτερης βαθμίδας, δηλαδή τον πολεοδομικό σχεδιασμό, εξειδικεύονται οι στρατηγικές αρχές και οι κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο. Τα μέσα υλοποίησης του πολεοδομικού σχεδιασμού είναι τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ).

3) Στην τρίτη βαθμίδα του χωρικού σχεδιασμού ανήκει η πολεοδομική μελέτη που εξειδικεύει και υλοποιεί σε επίπεδο Οικοδομικού Τετραγώνου, τους στόχους και τις χρήσεις γης που καθορίζει το ΓΠΣ, και με την οποία καθορίζονται οι κανονιστικοί όροι και περιορισμοί δόμησης.

Οι στόχοι του βιώσιμου χωρικού σχεδιασμού αναφέρονται, πέραν της περιβαλλοντικής προστασίας, στην εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών όρων διαβίωσης και λειτουργικότητας των οικισμών. Συγκεκριμένα, με το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου επιδιώκεται κυρίως: [4]

· η προστασία και η αποκατάσταση του περιβάλλοντος, η διατήρηση των οικολογικών αποθεμάτων και η προβολή και η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της κάθε νησιωτικής περιφέρειας,

· η ενίσχυση της διαρκούς και ισόρροπης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της νησιωτικής περιφέρειας, και

· η στήριξη της οικονομική και κοινωνικής συνοχής στο σύνολο της νησιωτικής περιφέρειας.

Στο Περιφερειακό Πλαίσιο αξιολογείται η υπάρχουσα κατάσταση και οι προοπτικές σε επίπεδο νησιωτικής περιφέρειας, και τα νησιά της κάθε περιφέρειας κατατάσσονται σε τρεις ομάδες, ανάλογα με την έκτασή τους και την ανάπτυξή τους. Στην λεγόμενη Ομάδα ΙΙ που αναφέρεται σε νησιά που αναπτύσσονται μεν τουριστικά, ενώ παράλληλα διαθέτουν και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, κατατάσσεται και η Κύθνος.[5]

Η αρχή της φέρουσας ικανότητας, είναι βασική για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης, ιδιαίτερα για τα νησιώτικα οικοσυστήματα..[6] Η έννοια της φέρουσας ικανότητας, αφορά τον μέγιστο αριθμό των ειδών που μπορεί να υποστηρίξει ένα οικοσύστημα κατά τη διάρκεια της εποχής του έτους, με τις δυσμενέστερες συνθήκες. Η αρχή αυτή πρακτικά σημαίνει ότι σημαντικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος είναι τα ευπαθή ή ευαίσθητα οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα μικρά νησιά, -όπως η Κύθνος- τα οποία χαρακτηρίζονται από την ενότητα και τη λιτή συμμετρία του τοπίου τους, τη στενή αλληλεξάρτηση των ανθρωπογενών συστημάτων (δημογραφικού, πολιτιστικού, κοινωνικοοικονομικού κλπ), και του φυσικού περιβάλλοντος, με συνέπεια να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε εξωγενείς παρεμβάσεις. Ουσιώδης όρος για την προστασία των μικρών νησιών είναι τα Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια. Αυτά, δεδομένου ότι τα νησιά είναι δεκτικά μόνο ήπιας ανάπτυξης, πρέπει να προβλέπουν και να διατάσσουν στο χώρο των νησιών μόνο εκείνες τις μορφές ανάπτυξης που είναι συμβατές με την αρχή της διατήρησης αμείωτου του πολιτιστικού και φυσικού κεφαλαίου τους.[7]

Αναφερόμενοι στην βαθμίδα του Πολεοδομικού Σχεδιασμού, ας σταθούμε ειδικότερα στο μέσο υλοποίησής του, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.). Η πρόταση πολεοδομικής οργάνωσης με την εκπόνηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, αναφέρεται κυρίως στον καθορισμό των χρήσεων γης, στα πολεοδομικά κέντρα, στο κύριο δίκτυο κυκλοφορίας, στην πυκνότητα και στο μέσο συντελεστή δόμησης κατά πολεοδομική ενότητα, σε απαγορεύσεις δόμησης και χρήσης, στις γενικές κατευθύνσεις και στο γενικό θεσμικό πλαίσιο των περιοχών ειδικής προστασίας.

Ή έλλειψη χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στην Κύθνο έχει αφήσει την οικιστική μεγέθυνση περίπου ανεξέλεγκτη. Το γεγονός αυτό αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα στην Ευρώπη, και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις βασικές αρχές ενός χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, πού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας γενικότερης αναπτυξιακής στρατηγικής. Η στρατηγική αυτή, κατάλληλα προσαρμοζόμενη σε τοπικό επίπεδο, και με τον ενεργό ρόλο της Νομαρχιακής και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί όλα τα στοιχεία πού αποτελούν για το νησί φυσικά πλεονεκτήματα, όπως το απαράμιλλο τοπίο, η ιστορία και η πλούσια πολιτιστική παράδοση. Η ορθή αξιοποίηση αυτών των πλεονεκτημάτων έχει τεράστια οικονομική σημασία. Σε άλλες περιοχές έχει αποτελέσει βασική πηγή εισοδήματος, πού διαχέεται σε ευρύτατα στρώματα των τοπικών κοινωνιών.[8]

Συνεχίζοντας στην τρίτη βαθμίδα, η ένταξη μιας ορισμένης περιοχής στο σχέδιο πόλεως, προϋποθέτει κατά πρώτο την ύπαρξη εγκεκριμένου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, και κατά δεύτερο την εκπόνηση Πολεοδομικής Μελέτης. Η εφαρμογή της Πολεοδομικής Μελέτης γίνεται με την κύρωση της Πράξης Εφαρμογής.

3.0. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Σε αρχιτεκτονικό επίπεδο τώρα, με τον όρο μονοπάτια εννοούνται οι προσβάσεις που είναι προσπελάσιμες όχι μόνον από ανθρώπους αλλά και από στοιχειώδη μέσα μεταφοράς. Μέχρι το 1960 περίπου, τα μονοπάτια αποτελούσαν το βασικότερο σύστημα πρόσβασης των κατοίκων από τους οικισμούς στα χωράφια και άλλους χώρους δραστηριοτήτων (π.χ. λιμάνι).

Οι προσβάσεις αυτές περιβάλλονται συστηματικά από καλά δομημένες ξερολιθιές. Οι διαδρομές που καθόριζαν ήταν φαινομενικά ακανόνιστες αλλά ακολουθούσαν την τοπογραφία του εδάφους και ήταν πολύ λειτουργικές. Το επίπεδο των μονοπατιών πολλές φορές ήταν χαμηλότερο από τα παρακείμενα χωράφια, χάρις στην ύπαρξη των ξερολιθιών που, εκτός από όρια, λειτουργούσαν και σαν τοίχοι αντιστήριξης.

Η κατασκευή των μονοπατιών παρουσίαζε πολλές διαφοροποιήσεις και ακολουθούσε κάποια συγκεκριμένη ιεραρχία. Τα βασικά μονοπάτια ήταν λιθόστρωτα και στα δύσκολα σημεία βαθμιδωτά, η ακόμα και με κάθετη τοποθέτηση της σχιστόπλακας, για μείωση της οιλισθηρότητας Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εμφανείς και εργασίες οδοποιίας, κυρίως λαξεύσεις βράχων. Τα βασικά μονοπάτια είναι και κατά πάσα πιθανότητα τα παλαιότερα και αποτελούσαν τα όρια των μεγάλων ιδιοκτησιών γης της περιόδου πριν την ανεξαρτησία. Τα υπόλοιπα μονοπάτια προέκυψαν μετέπειτα από διαδοχικές κατατμήσεις γης στις μεταγενέστερες περιόδους.

Σήμερα το σύστημα των μονοπατιών βαθμιαία αντικαθίσταται από σύστημα δρόμων. Οι λόγοι είναι βασικά κατά πρώτο η εγκατάλειψη της αγροτικής δραστηριότητας στις περισσότερες επικλινείς περιοχές και κατά δεύτερο οι τεχνολογικές αλλαγές με τη χρήση αυτοκινήτου για τις μετακινήσεις και τη μηχανοποίηση της αγροτικής δραστηριότητας. Για τον λόγο αυτό σχεδόν όλα τα χρήσιμα μονοπάτια έχουν μετατραπεί σε δρόμους διαφόρων κατηγοριών και αμφιβόλων συγκοινωνιακών προδιαγραφών, ενώ τα μονοπάτια που έχουν περιπέσει σε αχρηστία είναι πλέον στην πλειοψηφία τους αδιάβατα.

4.0. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον (1992) θα παραμείνει στην ιστορία της ανθρωπότητας, σαν η καθοριστική που τερμάτισε την ιδεοληψία της οικονομικής ανάπτυξης. Όλες οι χώρες είχαν ακολουθήσει έναν ανταγωνισμό αγρίας ανάπτυξης, αδιαφορώντας για το φυσικό κόστος της οικονομικής αυτής προόδου. Η Διακήρυξη του Ρίο συμπληρώθηκε με την Agenda 21, το μεγάλο έργο της Διάσκεψης. Έτσι, μετά το Ρίο, η εμμονή στην μονομερή οικονομική μεγέθυνση δεν είναι απλώς παρωχημένη πολιτική, αλλά παράνομη και ανήθικη.[9]

Ορίζεται σαν Βιώσιμη (ή Αειφόρος) Ανάπτυξη, η ορθή διαχείριση των διατιθέμενων πόρων. Σε έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου αναφέρεται ότι δεν υπάρχει μέχρι σήμερα ένας κοινά αποδεκτός ορισμός της έννοιας της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Οι λέξεις αειφορία και βιωσιμότητα λοιπόν είναι τόσο γενικές και δέχονται τόσες πολλές ερμηνείες, που τελικά ο ορισμός τους καταλήγει να εξαρτάται κάθε φορά από την άποψη των ατόμων που τις διατυπώνουν

Κόβοντας δέντρα γρηγορότερα απ’ ότι αναφύονται, ψαρεύοντας περισσότερα ψάρια απ’ ότι επιτρέπει ο ρυθμός αποκατάστασης των πληθυσμών τους και δημιουργώντας βουνά αποβλήτων, η ανθρωπότητα υπερβαίνει την ικανότητα του πλανήτη να παράγει τροφή, ενέργεια και πολλές άλλες οικολογικές υπηρεσίες που είναι ουσιώδεις για τη ζωή.

Στον ελλαδικό χώρο σήμερα, μία από τις βασικές μορφές αναπτυξιακής δράσης θεωρείται ο τουρισμός. Ο συνδυασμός του με άλλες μορφές δράσεων δίνει τη δυνατότητα να αναζητήσουμε και να καθιερώσουμε ένα σύστημα περιφερειακής ανάπτυξης που θα προσδιορίζει τη σχέση του νησιού της Κύθνου με το ευρύτερο περιβάλλον του και θα στηρίζεται στη βιώσιμη ανάπτυξη του ίδιου και του περιβάλλοντος του. Ο στόχος αυτής της επιλογής είναι η ποιότητα του χώρου και της ίδιας της ανάπτυξης.

Ένα σημαντικό σημείο του όλου προβληματισμού αναφέρεται στην επιλογή του χαρακτήρα του τουρισμού. Οι κατευθύνσεις που διαμορφώνονται από τα σύγχρονα οικονομικά πρότυπα στοχεύουν αφενός στην ανάδειξη των τοπικών προϊόντων και δραστηριοτήτων, και αφετέρου στην προβολή του τοπίου, των όμορφων οικισμών, των αρχαιολογικών, ιστορικών και θρησκευτικών χώρων και των φυσικών ιδιαιτεροτήτων όπως είναι τα σπήλαια, τα δάση και οι ακτογραμμές. Δίνεται έμφαση σε μια νέα μορφή τουρισμού, όπου θα συνδυάζεται η ταυτότητα του νησιώτικου περιβάλλοντος με την συμμετοχή του χρήστη σε αυτό το περιβάλλον, καθώς και τις εμπειρίες που αποκτώνται από αυτή τη διαδραστική σχέση. Κάτω από αυτό το πρίσμα, η καινοτομία είναι η ενεργή συμμετοχή του επισκέπτη στα τοπικά δρώμενα. Σε αυτή τη συνθήκη, η ταύτιση του τόπου στη μνήμη του επισκέπτη πραγματοποιείται με συγκεκριμένα, τοπικά, κοινωνικά και πολιτιστικά γεγονότα που συνοδεύουν διαχρονικά τον τόπο [10]. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η Κόνιτσα έχει συνδυαστεί με το καγιάκ, τα χωριά του Ολύμπου με αλπινιστές και καταφύγια, η Φλώρινα με τη διάσωση των αρκούδων, η Ζάκυνθος με την προστασία της θαλάσσιας χελώνας και η Σαλαμίνα με το καταφύγιο των πουλιών. Με τον ίδιο τρόπο η Κύθνος μπορεί να ταυτιστεί με την πεζοπορία, την ορεινή η μη ποδηλασία, την θαλάσσια και υποθαλάσσια δραστηριότητα,, την περιήγηση σπηλαίων, τον θρησκευτικό και τον ιαματικό τουρισμό και τέλος με τον αγροτουρισμό (μελισσοκομία και κτηνοτροφία).

5.0. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Σήμερα, είναι πια φανερό πώς το αναπτυξιακό πρότυπο των περισσοτέρων ελληνικών νησιών πάσχει στα βασικά σημεία του, καθώς αναδεικνύονται οι αρνητικές του πλευρές σ' ένα περιβαλλοντικά και ανθρωπολογικά εύθραυστο περιβάλλον. Η μη αντιστρεπτή καταστροφή του νησιώτικου τοπίου με την ανεξέλεγκτη δόμηση, η εξάντληση των φυσικών πόρων με την αλόγιστη χρήση τους, η πληθυσμιακή συρρίκνωση των τοπικών κοινωνιών, η κατάρρευση της πρωτογενούς παραγωγής, η αδυναμία διαχείρισης των απορριμμάτων και των αποβλήτων, η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ή αδυναμία ορθολογικής κατανομής των επισκεπτών στο χρόνο με την επέκταση της τουριστικής περιόδου, αποτελούν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αρνητικά γνωρίσματα ενός αναπτυξιακού προτύπου χωρίς προοπτική και μέλλον.

Το δίλημμα είναι απλό: αβίωτη συντήρηση η βιώσιμη ανάπτυξη?

Δεν θα υποκύψω φυσικά στο πειρασμό, να δώσω άμεσα μια απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα. Αυτό θα ήταν ανάρμοστα επιπόλαιο και σαφέστατα αντιεπιστημονικό. Αντίθετα θα επισημάνω ότι οι απαντήσεις σε όλο τον προηγούμενο προβληματισμό, θα πρέπει να δοθούν στα πλαίσια μια μελέτης με αντικείμενο το σύνολο της Κύθνου, είτε με την εκπόνηση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου είτε –ακόμα καλύτερα- με την εκπόνηση μιας Ειδικής Χωροταξικής Μελέτης.

Η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όλων των βαθμίδων είναι σημαντικότατη, αλλά και η συμμετοχή των Πολιτών στις διαδικασίες είναι ακόμα πιο καθοριστική. Κι’ ο λόγος είναι απλός: οι Πολίτες τελικά βιώνουν την οποιαδήποτε Αειφορία.

Ο Χώρος που θα προκύψει από μια τέτοιου είδους συμμετοχική διαδικασία θα είναι τελικά ένας Βιώσιμος Χώρος.-

------------
Εισήγηση
Ημερίδα Συνδέσμου Δρυοπιδέων Κύθνου με γενικό θέμα "Μονοπάτια της Κύθνου - Διαδρομές Αναφοράς και Ιστορικής Μνήμης"
Υπαίθριο Θέατρο Δρυοπίδας Κύθνου
Αύγουστος 2010 
-------------------------------------------------

[1] Σ. Ρίζος «Τι είναι χωροταξία» ΕΔ 1998  [2] Ν. 2508 (ΦΕΚ 124Α’/1997) «Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη των Πόλεων και των Οικισμών της Χώρας κ.α.δ.»  [3] N. 2742 (ΦΕΚ 207Α’/1999) «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη κ.α.δ.»   [4] Α 25290 (ΦΕΚ 1487Β’) «Έγκριση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου»  [5] «Το θεσμικό πλαίσιο για την βιώσιμη χωρική ανάπτυξη των νησιωτικών περιφερειών: το παράδειγμα της περιφέρειας Νότιου Αιγαίου» άρθρο στο Νόμος + Φύση 2008  [6] Γ. Ζιάγκα «Η αρχή της φέρουσας ικανότητας και τα νησιωτικά συστήματα» άρθρο Οικολογία  [7] Π. Γετίμης, Γ. Καυκαλάς, Δ. Οικονόμου, «Χωροταξία και Περιβάλλον: νέοι θεσμοί και συμβίωση για το μέλλον» Τόπος Επιθεώρηση Αστικών και Περιφερειακών Μελετών 8/94  [8] Ν. Μαρτίνος «Αναπτυξιακά προβλήματα και διαγραφόμενες προοπτικές στην Κύθνο – Οι βασικές συνιστώσες ανάπτυξης στην Κύθνο» Αρμός 2008   [9] βλ Μ. Δεκλερή «Το Δίκαιο της Βιωσίμου Αναπτύξεως» Σάκουλα 2000  [10] Π. Σταθακόπουλος, Θ. Μαγγανά «Πολεοδομικός προγραμματισμός και ποιότητα του αστικού χώρου – το παράδειγμα της Χίου» Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης