Χρηματοδοτικά Μέσα Ανάπτυξης

    Η περιφερειακή πολιτική της ΕΕ είναι μια πολιτική επενδύσεων. Στηρίζει τη δημιουργία απασχόλησης, την ανταγωνιστικότητα, την οικονομική ανάπτυξη, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την αειφόρο ανάπτυξη. Οι επενδύσεις αυτές συμβάλλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής "Ευρώπη 2020". Με την περιφερειακή πολιτική η ΕΕ εκφράζει επίσης την αλληλεγγύη της προς τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και περιφέρειες, με τη συγκέντρωση πόρων σε περιοχές και τομείς όπου μπορούν να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Η περιφερειακή πολιτική στοχεύει στη μείωση των σοβαρών οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών ανισοτήτων που υπάρχουν ακόμη ανάμεσα στις περιφέρειες της Ευρώπης. Αν δεν εξαλειφθούν αυτές οι ανισότητες, κινδυνεύουν ορισμένοι από τους ακρογωνιαίους λίθους της ΕΕ, όπως η μεγάλη ενιαία αγορά και το νόμισμά της το ευρώ. Το διάστημα 2007-2013, η ΕΕ θα επενδύσει συνολικά 347 δισεκατομμύρια ευρώ στις περιφέρειες της Ευρώπης. Η χρηματοδότηση αυτή συμβάλλει για παράδειγμα στη βελτίωση των μεταφορών και των διαδικτυακών συνδέσεων σε απομακρυσμένες περιοχές, στην τόνωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων σε μειονεκτούσες περιοχές, στις επενδύσεις σε ένα καθαρότερο περιβάλλον και στη βελτίωση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων. Τα κονδύλια της ΕΕ επενδύονται επίσης στην καινοτομία, στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και μεθόδων παραγωγής, στην ενεργειακή απόδοση και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, χρηματοδοτείται από τρία Ταμεία, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) και το Ταμείο Συνοχής (Τ.Σ.), με τα οποία και υλοποιείται στον ελλαδικό Χώρο το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007 -2013.

1.0. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (E.R.D.F.:European Regional Development Fund).
    Το ΕΤΠΑ αποσκοπεί στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της μείωσης των περιφερειακών ανισορροπιών. Συγκεκριμένα, το ΕΤΠΑ χρηματοδοτεί:
α) άμεσες ενισχύσεις για επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε επιχειρήσεις (ειδικότερα σε ΜΜΕ) προκειμένου να δημιουργηθούν βιώσιμες θέσεις εργασίας
β) έργα υποδομής που αφορούν κυρίως την έρευνα και την καινοτομία στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, του περιβάλλοντος, της ενέργειας και των μεταφορών
γ) χρηματοδοτικά μέσα (επιχειρηματικά κεφάλαια, ταμεία τοπικής ανάπτυξης, κλπ.) με στόχο την ενίσχυση της περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης και την προώθηση της συνεργασίας

μεταξύ των πόλεων και των περιφερειών
δ) μέτρα τεχνικής βοήθειας.

    Το ΕΤΠΑ μπορεί να παρέμβει στο πλαίσιο των τριών νέων στόχων της περιφερειακής πολιτικής. Αναλυτικότερα:

1.1. Στόχος 1. Σύγκλιση.
Στην περιοχή του στόχου σύγκλιση, το ΕΤΠΑ εστιάζει τη συνδρομή που χορηγεί στον εκσυγχρονισμό και τη διαφοροποίηση των οικονομικών δομών, καθώς και στη διατήρηση ή τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας. Οι δράσεις που υλοποιούνται με χρηματοδότηση του ΕΤΠΑ αφορούν τους ακόλουθους τομείς:
- έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (Ε&ΤΑ)
- καινοτομία και επιχειρηματικότητα
- κοινωνία της πληροφορίας
- περιβάλλον
- πρόληψη κινδύνων
- τουρισμός
- πολιτισμός
- μεταφορές
- ενέργεια
- εκπαίδευση
- υγεία

1.2. Στόχος 2.  Περιφερειακή Ανταγωνιστικότητα και Απασχόληση.
    Οι προτεραιότητες του στόχου περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση αρθρώνονται γύρω από τρεις άξονες:
- καινοτομία και οικονομία της γνώσης: ενίσχυση των περιφερειακών δυνατοτήτων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, προώθηση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας και ενίσχυση

των νέων χρηματοδοτικών μέσων, κυρίως για τις επιχειρήσεις που συνδέονται με την οικονομία της γνώσης.
- περιβάλλον και πρόληψη των κινδύνων: αποκατάσταση των μολυσμένων εκτάσεων, τόνωση της ενεργειακής απόδοσης, προαγωγή καθαρών δημόσιων αστικών μεταφορών και κατάρτιση

σχεδίων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών κινδύνων.
- πρόσβαση σε υπηρεσίες μεταφορών και τηλεπικοινωνιών γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος.

1.3. Στόχος 3.  Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία.
    Όσον αφορά τον στόχο ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία, η συνδρομή του ΕΤΠΑ επικεντρώνονται σε τρεις άξονες:
- ανάπτυξη διασυνοριακών οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
- καθιέρωση και ανάπτυξη διακρατικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της διμερούς συνεργασίας μεταξύ θαλάσσιων περιφερειών.
- ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της περιφερειακής πολιτικής μέσω της προώθησης της διαπεριφερειακής συνεργασίας, της ανάπτυξης δικτύων και της ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ των

περιφερειακών και των τοπικών αρχών.
    Το ΕΤΠΑ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στις εδαφικές ιδιαιτερότητες. Χρηματοδοτεί δράσεις που στοχεύουν να αμβλύνουν τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα των αστικών περιοχών. Επίσης, προνομιακής μεταχείρισης τυγχάνουν οι περιοχές με φυσικά γεωγραφικά μειονεκτήματα (νησιωτικές, ορεινές ή αραιοκατοικημένες περιοχές), καθώς και οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, οι οποίες λαμβάνουν πρόσθετες πιστώσεις ως αντιστάθμιση στην απομόνωσή τους.

2.0. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (E.S.F.: European Social Fund)
    Το ΕΚΤ αποσκοπεί στη βελτίωση των θέσεων απασχόλησης και των δυνατοτήτων απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρεμβαίνει στο πλαίσιο των στόχων σύγκλιση και περιφερειακή

ανταγωνιστικότητα και απασχόληση. Το ΕΚΤ χρηματοδοτεί τις δράσεις των κρατών μελών στους ακόλουθους τομείς:
- προσαρμογή των απασχολουμένων και των επιχειρήσεων: συστήματα δια βίου μάθησης, σχεδιασμός και προώθηση καινοτόμων οργανώσεων εργασίας.
- πρόσβαση στην απασχόληση των ατόμων που αναζητούν εργασία, των άεργων, των γυναικών και των μεταναστών.
- κοινωνική ένταξη των μειονεκτικών ατόμων και καταπολέμηση των διακρίσεων στην αγορά εργασίας.
- ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της μεταρρύθμισης των εκπαιδευτικών συστημάτων και της δικτύωσης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

3.0. Ταμείο Συνοχής (C.F.: Cohesion Fund)
    Το Ταμείο Συνοχής παρέχει βοήθεια στα κράτη μέλη που έχουν κατά κεφαλή ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕΕ) κατώτερο του 90% του κοινοτικού μέσου όρου, με στόχο τη μείωση της οικονομικής και κοινωνικής τους υστέρησης και τη σταθεροποίηση της οικονομίας τους. Χρηματοδοτεί δράσεις στο πλαίσιο του στόχου σύγκλιση και υπόκειται εφεξής στους ίδιους κανόνες προγραμματισμού, διαχείρισης και ελέγχου όπως το ΕΚΤ και το ΕΤΠΑ. Για το διάστημα 2007-2013, το Ταμείο Συνοχής χρηματοδοτεί δράσεις στη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Εσθονία, την Κύπρο, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και την Τσεχική Δημοκρατία. Η Ισπανία είναι επιλέξιμη για μεταβατική στήριξη δεδομένου ότι το κατά κεφαλή εθνικό ακαθάριστο εισόδημά της είναι κατώτερο του μέσου όρου της Ευρώπης των 15. Το Ταμείο Συνοχής χρηματοδοτεί δράσεις στους ακόλουθους τομείς:
- διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών, ιδίως τα έργα προτεραιότητας ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος που καθορίζονται από την Ένωση.
- περιβάλλον: στον τομέα αυτό, το Ταμείο Συνοχής μπορεί επίσης να χρηματοδοτήσει έργα που συνδέονται με την ενέργεια και τις μεταφορές, στο βαθμό που παρουσιάζουν σαφή πλεονεκτήματα για το περιβάλλον, ενεργειακή απόδοση, χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ανάπτυξη των σιδηροδρομικών μεταφορών, προώθηση των συνδυασμένων μεταφορών, ενίσχυση των δημόσιων μεταφορών, κλπ. Το Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει (με ειδική πλειοψηφία) την αναστολή της χρηματοδοτικής βοήθειας του Ταμείου Συνοχής σε περίπτωση που ένα κράτος παρουσιάσει υπερβολικό δημόσιο έλλειμμα, αν δεν λάβει μέτρα για την επανόρθωση αυτής της κατάστασης ή αν τα μέτρα που λαμβάνονται κρίνονται ανεπαρκή.

4.0. Βιώσιμη Πολιτική Συνοχής
    Τέσσερις κοινές πρωτοβουλίες αναπτύχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής), σε συνεργασία με τον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα, στο πλαίσιο της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, προκειμένου η πολιτική συνοχής να καταστεί πιο αποδοτική και βιώσιμη. Δύο από αυτές αφορούν την προώθηση μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής (JEREMIE και JESSICA), ενώ οι άλλες δύο (JASPERS και JASMINE) λειτουργούν ως μέσα παροχής τεχνικής βοήθειας.
4.1. JEREMIE: Οι Κοινοί Ευρωπαϊκοί Πόροι για τις Μικρές Επιχειρήσεις και τις Μεσαίες Επιχειρήσεις (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων. Προωθεί τη χρήση μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση μέσω των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων.
4.2. JESSICA: Η Κοινή Ευρωπαϊκή Υποστήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB). Στηρίζει τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και ανάπλαση μέσω μηχανισμών χρηματοοικονομικής τεχνικής.
4.3. JASPERS: Η Κοινή Βοήθεια για τη Στήριξη Σχεδίων στις Ευρωπαϊκές Περιφέρειες (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) είναι ένα μέσο παροχής τεχνικής βοήθειας στις δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ μεταξύ 2004 και 2007. Προσφέρει στα εν λόγω κράτη μέλη την απαιτούμενη υποστήριξη για την προετοιμασία μεγάλων έργων υψηλής ποιότητας, τα οποία θα συγχρηματοδοτηθούν από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
4.4. JASMINE: Η Κοινή Δράση για τη Στήριξη Μικροχρηματοπιστωτικών Οργανισμών στην Ευρώπη (Joint Action to Support Micro-finance Institutions in Europe) στοχεύει στην παροχή τόσο τεχνικής συνδρομής όσο και χρηματοοικονομικής υποστήριξης σε μη τραπεζικούς παρόχους μικροπιστώσεων και τους βοηθάει να βελτιώσουν την ποιότητα των υπηρεσιών τους, να επεκταθούν και να γίνουν βιώσιμοι. Η JASMINE αποσκοπεί επίσης στην προώθηση των ορθών πρακτικών στο πεδίο των μικροπιστώσεων και στην εκπόνηση ενός κώδικα δεοντολογίας για τους οργανισμούς μικροπιστώσεων.

5.0. JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas)
    Η JESSICA (Κοινή Ευρωπαϊκή Υποστήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB). Στηρίζει τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και ανάπλαση μέσω μηχανισμών χρηματοοικονομικής τεχνικής, και λόγω του αντικειμένου της, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιλέξουν να επενδύσουν μέρος των χρηματοδοτήσεών τους από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ σε ταμεία ανανεωμένων πιστώσεων, για να συμβάλλουν στην ανακύκλωση των οικονομικών πόρων, ώστε να επιταχύνουν τις επενδύσεις στις αστικές περιοχές της Ευρώπης. Η JESSICA προωθεί τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη υποστηρίζοντας έργα στους ακόλουθους τομείς:
- αστικές υποδομές – περιλαμβανομένων μεταφορών, ύδρευσης/επεξεργασίας λυμάτων, ενέργειας.
- χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος – για τουριστικές ή άλλες βιώσιμες χρήσεις.
- αποκατάσταση υποβαθμισμένων βιομηχανικών τοποθεσιών  περιλαμβανομένης της εκκαθάρισης και απορρύπανσης του χώρου.
- δημιουργία νέων επιφανειών για εμπορική χρήση, για τους τομείς των ΜΜΕ, των ΤΠ και/ή Ε&Α.
- πανεπιστημιακά κτήρια – ιατρικές, βιοτεχνολογικές και άλλες εξειδικευμένες εγκαταστάσεις
- βελτιώσεις στην ενεργειακή αποδοτικότητα.
    Οι χρηματοδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) χορηγούνται στα Ταμεία Αστικής Ανάπτυξης (TAA), τα οποία τις επενδύουν σε συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ή άλλα έργα που περιλαμβάνονται σε ολοκληρωμένα σχέδια βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Οι επενδύσεις αυτές μπορούν να λάβουν τη μορφή εισφοράς κεφαλαίων, δανείων και/ή εγγυήσεων. Εναλλακτικά, οι διαχειριστικές αρχές μπορούν να αποφασίσουν τη διοχέτευση των κεφαλαίων στα ΤΑΑ μέσω Ταμείων Συμμετοχών (ΤΣ), τα οποία συστήνονται για να επενδύσουν σε πολλά ΤΑΑ. Αυτό δεν είναι υποχρεωτικό, ωστόσο προσφέρει στις διαχειριστικές αρχές το πλεονέκτημα της δυνατότητας να αναθέτουν την εκτέλεση ορισμένων από τις εργασίες που απαιτούνται για την υλοποίηση της JESSICA σε έμπειρους επαγγελματίες. Η πλατφόρμα δικτύωσης του JESSICA τέθηκε σε λειτουργία το 2009 από την Επιτροπή Περιφερειακής Πολιτικής) σε συνεργασία με την ΕΤΕπ/CEB και το ETE για να στηρίξει την εφαρμογή του JESSICA.
    Λόγω του ανανεούμενου χαρακτήρα των εν λόγω μέσων, οι αποδόσεις των επενδύσεων επανεπενδύονται σε νέα έργα αστικής ανάπτυξης, ανακυκλώνοντας με τον τρόπο αυτόν τους δημόσιους πόρους και προωθώντας τη βιωσιμότητα και τον αντίκτυπο του ευρωπαϊκού και εθνικού δημόσιου χρήματος:
- Βιωσιμότητα: Τα μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής όπως η JESSICA βασίζονται στην παροχή επιστρεπτέων ενισχύσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία σε επενδύσεις που αναμένεται να

αποφέρουν αποδόσεις, με τις οποίες θα εξοφληθούν οι επενδυτές. Αυτό αποτελεί μια πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση σε σχέση με τις ενισχύσεις που παραδοσιακά παρέχονται μέσω

επιχορηγήσεων.
- Μόχλευση: Συνδυάζοντας τα διαρθρωτικά ταμεία με άλλες υφιστάμενες πηγές χρηματοδότησης, η JESSICA αυξάνει ουσιαστικά τους πόρους, διευκολύνοντας την παροχή υποστήριξης σε μεγάλο αριθμό έργων.
- Ευελιξία: Η JESSICA προσφέρει ευελιξία, τόσο όσον αφορά τη δομή, όσο και τη χρήση των χρηματοδοτήσεων με επενδύσεις εισφοράς κεφαλαίων, δανείων ή εγγυήσεων, οι οποίες μπορούν να προσαρμοστούν στις ειδικές ανάγκες των συγκεκριμένων χωρών και περιφερειών.
- Εμπειρογνωμοσύνη: Η JESSICA δίνει τη δυνατότητα σε διαχειριστικές αρχές διαρθρωτικών ταμείων, πόλεις και κωμοπόλεις να συμπράττουν με τον ιδιωτικό και τον τραπεζικό τομέα. Αυτό συμβάλλει στη μόχλευση περαιτέρω επενδύσεων, καθώς και την αναβάθμιση των τεχνικών και χρηματοοικονομικών ικανοτήτων υλοποίησης και διαχείρισης των έργων.
- Εταιρικές σχέσεις: Η JESSICA αποτελεί τον καρπό της εταιρικής σχέσης μεταξύ της Κοινότητας της ΕΤΕ και της CEB. Μπορεί επιπλέον να λειτουργήσει ως ισχυρός καταλύτης για τη σύναψη εταιρικών σχέσεων μεταξύ χωρών, περιφερειών, πόλεων, ΕΤΕ, CEB, άλλων τραπεζών, επενδυτών κλπ., προκειμένου να διευθετηθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αστικές περιοχές.

5.1. Προϋποθέσεις Ένταξης
    Η ένταξη μίας αστικής ανάπτυξης στο JESSICA προϋποθέτει ωριμότητα του υπό ένταξη έργου. Το σύστημα αξιολόγησης είναι άμεσο με ένα σύστημα μοριοδότησης, ανάλογα με την πληρότητα του υπό εξέταση φακέλου. Αυτό σημαίνει απλά ότι εάν ένας φάκελος δεν είναι πλήρης, λαμβάνει μεν κάποια μόρια, αλλά παραμένει σε αναμονή, χωρίς να ενταχθεί και χωρίς να απαιτείται η επανυποβολή του. Εάν όμως κάποιο επόμενο σειριακά έργο, αξιολογηθεί ως πλέον πλήρες και με μεγαλύτερη μοριοδότηση, τότε απλά το ελλιπέστερο χάνει την σειρά του, υποβαθμιζόμενο ανάλογα. Δυνατότητα συμπλήρωσης του φακέλου του έργου –με την αντίστοιχη επιπλέον μοριοδότηση- έχει κάποιο έργου στο χρονικό παράθυρο του προγράμματος αλλά και κατά δεύτερο μέχρις εξάντλησης του διατιθέμενου πλαφόν. Το χρηματοδοτικό πλαφόν του JESSICA, είναι για την Αττική τα 50.000.000,00 Euros. Ο περιορισμός αυτός αυτόματα αποκλείει κάποια ανώριμα έργα λόγω αργοπορίας. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι στο Πρόγραμμα JESSICA, η Διαχειριστική Αρχή δεν είναι τα κατά Περιφέρεια ΠΕΠ, αλλά η κάθε Τράπεζα που έχει αναλάβει να τρέξει το JESSICA. Η δημόσια αρχή λειτουργεί απλά σαν παρατηρητής. Στο Πρόγραμμα JESSICA προτιμώνται τα έργα που έχουν ανταποδοτικό χαρακτήρα, δηλαδή αστική ανάπλαση μεν μιας περιοχής αλλά με την παράλληλη κατασκευή υπόγειου χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων.
    Για να θεωρηθεί ώριμο προς ένταξη πρέπει να περιλαμβάνει συνοπτικά τα κάτωθι:
- Απόφαση του αρμόδιου συλλογικού οργάνου του φορέα (Δημοτικό Συμβούλιο) για την υποβολή αίτησης χρηματοδότησης του προτεινόμενου έργου από το Ταμείο Αστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Αττικής.
- Στοιχεία τεκμηρίωσης της δυνατότητας εκτέλεσης του έργου στο συγκεκριμένο χώρο (τίτλοι ιδιοκτησίας, έγγραφα τεκμηρίωσης της προόδου των διαδικασιών απόκτησης του ακινήτου, συμφωνητικό παραχώρησης, κλπ).
- Άδειες - εγκρίσεις που έχουν ήδη ληφθεί και τυχόν διοικητικές ενέργειες που έχουν γίνει και είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου (π.χ. έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, έγκριση αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, έγκριση αρμόδιας Υπηρεσίας Δασών, οικοδομική άδεια, κλπ.)
- Τοπογραφικό διάγραμμα σε πρόσφατα ενημερωμένα τοπογραφικά υπόβαθρα.
- Αρχιτεκτονική, Στατική και Η/Μ μελέτη του έργου (τουλάχιστον σε επίπεδο προμελέτης) καθώς και οι απαιτούμενες βοηθητικές μελέτες του έργου με ανάλυση ανά ομάδα τόσο οικοδομικών όσο και Η/Μ εργασιών καθώς και ο απαιτούμενος εξοπλισμός.
- Γεωτεχνική Μελέτη (εάν απαιτείται και εφ’ όσον έχει εκπονηθεί).
- Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (εάν απαιτείται και εφ’ όσον έχει εκπονηθεί).
- Κυκλοφοριακή Μελέτη (εάν απαιτείται και εφ’ όσον έχει εκπονηθεί).
- Τεύχη Δημοπράτησης Έργου (εφ’ όσον έχουν εκπονηθεί).
    Στο χρηματοοικονομικό σκέλος απαιτείται η υποβολή Επιχειρησιακού Σχεδίου του Έργου, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Ταμείου Αστικής Ανάπτυξης Αττικής (στο εξής ΤΑΑΑ), που πρέπει να περιλαμβάνει τις κάτωθι ενότητες:
α. Ενότητα Α: Γενικά στοιχεία του φορέα υποβολής της πρότασης και του προτεινόμενου έργου
- Βασικά στοιχεία προτεινόμενου έργου.
- Φορέας Υποβολής Πρότασης.
- Μέθοδος Υλοποίησης του Έργου.
- Ολοκληρωμένο Σχέδιο Αειφόρου Αστικής Ανάπτυξης (ΟΣΑΑΑ) στο οποίο περιλαμβάνεται το προτεινόμενο έργο.
β. Ενότητα Β: Περιγραφή Προτεινόμενου Έργου - Χρονοδιάγραμμα
- Συνοπτική περιγραφή της περιοχής παρέμβασης.
- Αναλυτική περιγραφή του έργου.
- Σκοπιμότητα του έργου με βάση τις προτεραιότητες και τους στόχους του ΑΠ 4 του ΠΕΠ Αττικής.
- Στοιχεία κυριότητας ακινήτου
- Φάση / Στάδιο Ωριμότητας Έργου.
- Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης του Έργου.
γ.  Ενότητα Γ: Επιχειρηματικό Σχέδιο - Ανάλυση Οικονομικού Αντικειμένου Προτεινόμενου Έργου
- Προϋπολογισμός ανά κατηγορία εργασιών.
- Προτεινόμενο χρηματοδοτικό σχήμα.
- Τεκμηρίωση της δυνατότητας εξασφάλισης των λοιπών πηγών χρηματοδότησης εκτός της χρηματοδότησης από το ΤΑΑΑ.
- Ανάλυση της αγοράς στην οποία θα δραστηριοποιηθεί μέσω της λειτουργίας του έργου ο φορέας (δομή και μέγεθος αγοράς, ανάλυση ανταγωνισμού, τιμές αγοράς, τάσεις).
- Εμπειρία του φορέα υλοποίησης, λειτουργίας και εκμετάλλευσης του έργου.
- Σχέδιο Διοίκησης του Έργου.
- Χρηματοοικονομικός σχεδιασμός.

Φωτοβολταικά στη Στέγη

     Παραθέτουμε τα πλέον συνήθη ερωτήματα των ιδιοκτητών σχετικά με το Πρόγραμμα Φωτοβολταικά στη Στέγη.
    
    1. Τι συμβαίνει με την ενέργεια

    Ο τομέας των κτηρίων και ο τομέας των μεταφορών αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στη χώρα. Τα κτήρια στην Ελλάδα ευθύνονται για το 36 % της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ, κατά την περίοδο 2000–2005, αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά 24% φθάνοντας τα 8,54 Mtoe, (Million Tonnes of Oil Equivalent = Εκατομύρια Ισοδύναμοι Τόνοι Πετρελαίου) που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις ενεργειακής κατανάλωσης κτηρίων στην Ευρώπη. Η ηλεκτρική κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα συμμετέχει κατά 27% στο σύνολο της τελικής κατανάλωσης του Μ.Ο. της πενταετίας 2001-2005 του οικιακού τομέα, ενώ το υπόλοιπο 73% δαπανάται για τις θερμικές ανάγκες, κυρίως για θέρμανση χώρων και ζεστό νερό χρήσης. Η εικόνα αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην παλαιότητα των κτηρίων, καθώς και στην ενεργειακή συμπεριφορά των ενοίκων. Επιπλέον, σύμφωνα με το βασικό σενάριο αναφοράς για την εξέλιξη της ζήτησης του Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, η κατανάλωση στα κτήρια του οικιακού τομέα αυξάνεται ετησίως με ρυθμό 2% περίπου. Υφίσταται, επομένως, ιδιαιτέρως σημαντικό περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό κτηριακό τομέα. Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ελληνικά κτήρια είναι ιδιαιτέρως ενεργοβόρα είναι η παλαιότητά τους και η μη ενσωμάτωση σύγχρονης τεχνολογίας σε αυτά, λόγω έλλειψης σχετικής νομοθεσίας τα τελευταία 30 χρόνια.  Περισσότερα από αυτά τα κτήρια οικοδομήθηκαν πριν το 1980 και αντιμετωπίζουν θέματα όπως:
- μερική ή παντελή έλλειψη θερμομόνωσης,
- παλαιάς τεχνολογίας κουφώματα (πλαίσια/μονοί υαλοπίνακες),
- ελλιπή ηλιοπροστασία των νότιων και δυτικών όψεών τους,
- μη επαρκή αξιοποίηση του υψηλού ηλιακού δυναμικού της χώρας,
- ανεπαρκή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/κλιματισμού με αποτέλεσμα τη χαμηλή απόδοση,
- προσθήκη αυθαίρετων χώρων χωρίς μόνωση, που δεν προβλέπονται από την αρχική μελέτη του κτιρίου.
Σημαντική παράμετρος, επίσης, που καθορίζει την ενεργειακή απόδοση ενός κτηρίου είναι η συμπεριφορά των ενοίκων. Η ελλιπής ενημέρωση των χρηστών-κατοίκων σε θέματα ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης της ενέργειας, οδηγεί συχνά σε σπάταλες συμπεριφορές όπως η εγκατάσταση μεμονωμένων κλιματιστικών συστημάτων χωρίς μελέτη, η χρήση συσκευών χαμηλής απόδοσης, ή μη συντήρηση του συστήματος θέρμανσης, κ.α.
    
    2. Τι αποτελέσματα έχει η σπατάλη ενέργειας;
   Η ελλιπής, από ενεργειακής πλευράς, προστασία των υπαρχόντων κτηρίων από το εξωτερικό περιβάλλον, ο συνήθως μη ορθολογικός σχεδιασμός τους ως συνέπεια μίας περιβαλλοντικά αποκομμένης αρχιτεκτονικής αντίληψης που αγνοεί τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες, καθώς και η μέχρι σήμερα έλλειψη νομοθεσίας που να αφορά στην ενεργειακή και περιβαλλοντική προστασία των κτηρίων έχουν ως αποτέλεσμα:
- τη διόγκωση του ενεργειακού ισοζυγίου,
- την οικονομική συμπίεση των ασθενέστερων εισοδηματικών κοινωνικών ομάδων,
- την αύξηση του ενεργειακού ελλείμματος, ενώ παράλληλα τίθενται σε κίνδυνο οι δεσμεύσεις της χώρας για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως αυτές προκύπτουν από τη συμφωνία του Κιότο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτηρίων.
    
    3. Τι ονομάζετα Ηλιακή Ενέργεια;
    Με το όρο Ηλιακή Ενέργεια χαρακτηρίζουμε το σύνολο των διαφόρων μορφών ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Το φώς και η θερμότητα που ακτινοβολούνται, απορροφούνται από στοιχεία και ενώσεις στη Γη και μετατρέπονται σε άλλες μορφές ενέργειας. Η τεχνολογία σήμερα αξιοποιεί ένα μηδαμινό ποσοστό της καταφθάνουσας στην επιφάνεια του πλανήτη μας ηλιακής ενέργειας με τριών ειδών συστήματα: τα θερμικά ηλιακά, τα παθητικά ηλιακά και τα φωτοβολταϊκά συστήματα, τα οποία αναλύουμε στη συνέχεια.
    3.1. Θερμικά Ηλιακά Συστήματα
    Η πιο απλή και διαδεδομένη μορφή των θερμικών ηλιακών συστημάτων είναι οι γνωστοί σε όλους μας ηλιακοί θερμοσίφωνες, οι οποίοι απορροφούν την ηλιακή ενέργεια και στη συνέχεια, τη μεταφέρουν με τη μορφή θερμότητας σε κάποιο ρευστό, όπως το νερό για παράδειγμα. Η απορρόφηση της ηλιακής ενέργειας γίνεται μέσω ηλιακών συλλεκτών, σκουρόχρωμων δηλαδή επιφανειών καλά προσανατολισμένων στον ήλιο, οι οποίες βρίσκονται σε επαφή με νερό και του μεταδίδουν μέρος της θερμότητας που παρέλαβαν. Το παραγόμενο ζεστό νερό χρησιμοποιείται για απλή οικιακή ή πιο σύνθετη βιομηχανική χρήση, τελευταία δε ακόμη και για τη θέρμανση και ψύξη χώρων μέσω κατάλληλων διατάξεων.
    3.2. Παθητικά Ηλιακά Συστήματα
   Τα παθητικά ηλιακά συστήματα αποτελούνται από δομικά στοιχεία, κατάλληλα σχεδιασμένα και συνδυασμένα μεταξύ τους, ώστε να υποβοηθούν την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας για τον φυσικό φωτισμό των κτιρίων ή για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας μέσα σε αυτά. Τα παθητικά ηλιακά συστήματα αποτελούν την αρχή της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής και μπορούν να εφαρμοσθούν σε όλους σχεδόν τους τύπους κτιρίων.
    3.3. Φωτοβολταϊκά Συστήματα
    Όλοι έχουμε συναντήσει φωτοβολταϊκά συστήματα σε μικρούς υπολογιστές και ρολόγια. Πρόκειται για συστήματα που μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε ηλεκτρική ενέργεια και που, εδώ και πολλά χρόνια, χρησιμοποιούνται για την ηλεκτροδότηση μη διασυνδεδεμένων στο ηλεκτρικό δίκτυο καταναλώσεων. Δορυφόροι, φάροι και απομονωμένα σπίτια χρησιμοποιούν τα φωτοβολταϊκά για την ηλεκτροδότησή τους. Στην Ελλάδα, η προοπτική ανάπτυξης και εφαρμογής των Φ/Β συστημάτων είναι τεράστια, λόγω του ιδιαίτερα υψηλού δυναμικού ηλιακής ενέργειας. Η ηλεκτροπαραγωγή από Φωτοβολταϊκά έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα αποδίδει την μέγιστη ισχύ της κατά τη διάρκεια της ημέρας που παρουσιάζεται η μέγιστη ζήτηση.
Ανάλογα με τη χρήση του παραγόμενου ρεύματος, τα Φ/Β κατατάσσονται σε:
- Αυτόνομα συστήματα που η παραγόμενη ενέργεια των οποίων καταναλώνεται επιτόπου και εξολοκλήρου από την παραγωγή στην κατανάλωση
- Διασυνδεδεμένα συστήματα που η παραγόμενη ενέργεια των οποίων διοχετεύεται στο ηλεκτρικό δίκτυο για να μεταφερθεί και να καταναλωθεί αλλού.
    
    4. Τι είναι το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταικών
    Το Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων μέχρι 10 kWp, αφορά σε κτηριακές εγκαταστάσεις, που χρησιμοποιούνται για κατοικία ή για στέγαση πολύ μικρών επιχειρήσεων με διάρκεια του Προγράμματος έως 31 Δεκεμβρίου 2019. Το πρόγραμμα αφορά σε φωτοβολταϊκά συστήματα για παραγωγή ενέργειας που αποδίδεται στο Δίκτυο, τα οποία εγκαθίστανται στο δώμα ή τη στέγη κτηρίου, συμπεριλαμβανομένων στεγάστρων βεραντών, προσόψεων και σκιάστρων, όπως αυτά ορίζονται στο Ν. 1577/85 (παρ. 6 - άρθρο 11) καθώς και βοηθητικών χώρων του κτηρίου, όπως αποθήκες και χώροι στάθμευσης. (παρ. 17 – άρθρο 2). Το Πρόγραμμα αφορά όλη την Επικράτεια. Ως μέγιστη ισχύς των φωτοβολταϊκών συστημάτων ανά εγκατάσταση στο πλαίσιο του Προγράμματος ορίζεται, για την ηπειρωτική χώρα, τα Διασυνδεδεμένα με το Σύστημα νησιά και την Κρήτη τα 10kWp και για τα λοιπά Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά τα 5kWp.
    
    5. Ποιους αφορά το Πρόγραμμα;
    Δικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν οι κάτωθι:
- Φυσικά πρόσωπα μη επιτηδευματίες και φυσικά ή νομικά πρόσωπα επιτηδευματίες που κατατάσσονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα. Σημειώνουμε ότι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ισχύος άνω των 10 kWp σε εμπορικές-βιομηχανικές στέγες, διέπεται από άλλους κανόνες και ισχύουν γι’ αυτά τα συστήματα άλλα κίνητρα.
- Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) και τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα. Το δικαίωμα εγκατάστασης φωτοβολταϊκού συστήματος σε κτίριο ιδιοκτησίας Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), τη χρήση του οποίου έχει αναλάβει διαχειριστής (π.χ. σχολική επιτροπή), παρέχεται στο διαχειριστή, μετά από συναίνεση του κυρίου του κτηρίου.
Στην περίπτωση φωτοβολταϊκού συστήματος σε κοινόχρηστο ή κοινόκτητο χώρο κτηρίου, επιτρέπεται η εγκατάσταση ενός και μόνο συστήματος. Δικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν οι κύριοι οριζόντιων ιδιοκτησιών εκπροσωπούμενοι από το διαχειριστή ή ένας εκ των κυρίων των οριζόντιων ιδιοκτησιών μετά από παραχώρηση της χρήσης του κοινόχρηστου ή κοινόκτητου χώρου από τους λοιπούς συνιδιοκτήτες. Απαιτείται η συμφωνία του συνόλου των συνιδιοκτητών που αποδεικνύεται με πρακτικό ομόφωνης απόφασης της γενικής συνέλευσης ή με έγγραφη συμφωνία όλων των συνιδιοκτητών του κτηρίου, με ευθύνη των ενδιαφερομένων. Επιτρέπεται η παραχώρηση χρήσης χώρου για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος, μετά από έγγραφη συμφωνία του κυρίου του χώρου αυτού, σε κύριο οριζόντιας ιδιοκτησίας του κτηρίου όπου βρίσκεται ο χώρος.
    
    6. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;
    Προϋπόθεση για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι:
 - η ύπαρξη ενεργής σύνδεσης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο όνομα του κυρίου του φωτοβολταϊκού στο κτήριο όπου το σύστημα εγκαθίσταται.
- μέρος των θερμικών αναγκών σε ζεστό νερό χρήσης της ιδιοκτησίας του κυρίου του φωτοβολταϊκού, εφόσον αυτή χρησιμοποιείται για κατοικία, πρέπει να καλύπτεται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως πχ. Ηλιοθερμικά η ηλιακοί θερμοσίφωνες.
- όρος επιπλέον για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι η μη ύπαρξη δημόσιας ενίσχυσης στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Επενδυτικού νόμου, όπως κάθε φορά ισχύει, των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση δράσεων χρηματοδότησης (πχ. στο πλαίσιο ΕΠ του ΕΣΠΑ) και γενικότερα οποιουδήποτε άλλου προγράμματος χρηματοδότησης.
  
    7. Θα πουλάω όλο το ηλιακό ρεύμα που παράγω στη ΔΕΗ ή μόνο την περίσσεια;
    Όλη η παραγόμενη από το φωτοβολταϊκό ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΗ και πληρώνεστε γι’ αυτή με 55 λεπτά την κιλοβατώρα (0,55 €/kWh), τιμή που είναι εγγυημένη για 25 χρόνια. Εσείς συνεχίζετε να αγοράζετε ρεύμα από τη ΔΕΗ και να το πληρώνετε στην τιμή που το πληρώνετε και σήμερα (περίπου 10-12 λεπτά την κιλοβατώρα). Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι η ΔΕΗ θα εγκαταστήσει ένα νέο μετρητή για να καταγράφει την παραγόμενη ενέργεια. Αν, για παράδειγμα, στο δίμηνο το φωτοβολταϊκό σας παράγει ηλεκτρική ενέργεια αξίας 250 € και καταναλώνετε ενέργεια αξίας 100 €, θα σας έρθει πιστωτικός λογαριασμός 150 €, ποσό που θα καταθέσει η ΔΕΗ στον τραπεζικό σας λογαριασμό.
    
    8. Αν είμαι οικιακός καταναλωτής, πρέπει να ανοίξω βιβλία στην εφορία;
    Όχι. Ο οικιακός μικροπαραγωγός ηλιακού ηλεκτρισμού δεν θεωρείται πια επιτηδευματίας, με άλλα λόγια απαλλάσσεται από το άνοιγμα βιβλίων στην εφορία. Όπως αναφέρει η σχετική κοινή υπουργική απόφαση, “δεν υφίστανται για τον κύριο του φωτοβολταϊκού συστήματος φορολογικές υποχρεώσεις για τη διάθεση της ενέργειας αυτής στο δίκτυο”. Με άλλα λόγια, τα όποια έσοδα έχετε από την πώληση της ενέργειας δεν φορολογούνται.
    
    9. Η απαλλαγή από τη φορολόγηση των εσόδων ισχύει και για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις; 
   Ναι, με την προϋπόθεση ότι τα κέρδη εμφανίζονται σε ειδικό λογαριασμό αφορολόγητου αποθεματικού. Σε περίπτωση διανομής ή κεφαλαιοποίησής τους, ισχύει η τρέχουσα φορολογία για τα κέρδη που διανέμονται.
    
     10. Χρειάζεται κάποια ειδική άδεια;
    Όχι. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση “Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών και σε οικισμούς” (25-8-2010) δεν χρειάζεται πλέον ούτε η άδεια εργασιών μικρής κλίμακας από την Πολεοδομία, όπως ίσχυε μέχρι πρότινος. Απλώς γνωστοποιείτε την έναρξη εργασιών στη ΔΕΗ όταν καταθέτετε εκεί φάκελο για σύνδεση του συστήματός σας με το δίκτυο.
    
    11. Υπάρχουν πολεοδομικοί όροι που πρέπει να τηρούνται;
    Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών πάνω από την απόληξη του κλιμακοστασίου και του φρεατίου ανελκυστήρα. Η διάταξη των φωτοβολταϊκών πλαισίων δεν θα πρέπει να δημιουργεί χώρο κύριας ή βοηθητικής χρήσης ή ημιυπαίθριο. Σε περίπτωση ορόφου σε υποχώρηση, οι εγκαταστάσεις αυτές θα περιορίζονται στο περίγραμμα του ορόφου. Σε περίπτωση τοποθέτησης των φωτοβολταϊκών σε υπάρχουσα στέγη, θα πρέπει αυτή να γίνεται εντός του περιγράμματος της στέγης ακολουθώντας την κλίση της. Αν τα φωτοβολταϊκά τοποθετούνται σε δώμα, θα πρέπει η απόσταση από το στηθαίο του δώματος να είναι κατ’ ελάχιστο μισό μέτρο για λόγους ασφαλείας.
    
    12. Τι βήματα πρέπει να κάνω;
    α. Ελάτε σε επαφή με μία εταιρία που θα σας προμηθεύσει τον εξοπλισμό και θα κάνει την εγκατάσταση για να αποφασίσετε τι σύστημα θα επιλέξετε τελικά και πως θα εγκατασταθεί.
    β. Με τη βοήθεια της εταιρίας-εγκαταστάτη, κάνετε αίτηση στην τοπική μονάδα Δικτύου της ΔΕΗ (Περιοχή) στην οποία γνωστοποιείτε και την έναρξη εργασιών, υπογράφοντας εσείς και ο υπεύθυνος για την εγκατάσταση μηχανικός. Η ΔΕΗ εξετάζει το αίτημα και προβαίνει εντός είκοσι (20) ημερών από την παραλαβή της αίτησης στην έγγραφη διατύπωση Προσφοράς Σύνδεσης, η οποία περιλαμβάνει την περιγραφή και τη δαπάνη των έργων σύνδεσης και ισχύει για τρεις (3) μήνες από την ημερομηνία έκδοσής της. Αφού κάνετε αποδεκτή την προσφορά όρων σύνδεσης, υπογράφετε τη σύμβαση καταβάλλοντας τη σχετική δαπάνη στην ΔΕΗ. Η ΔΕΗ κατασκευάζει τα έργα σύνδεσης εντός είκοσι (20) ημερών από την υπογραφή της Σύμβασης Σύνδεσης, εφόσον δεν απαιτούνται νέα έργα Δικτύου (πέραν της εγκατάστασης νέου μετρητή).
    γ. Υποβάλετε αίτηση κατάρτισης της Σύμβασης Συμψηφισμού στην τοπική υπηρεσία Εμπορίας της ΔΕΗ, ή στα γραφεία άλλου προμηθευτή (εφόσον η ΔΕΗ δεν είναι ο προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας για τον συγκεκριμένο μετρητή κατανάλωσης με τον οποίο θα γίνεται συμψηφισμός). Η Σύμβαση υπογράφεται εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την παραλαβή του αιτήματος.
   δ. Υποβάλετε αίτηση ενεργοποίησης της σύνδεσης στην Περιοχή ΔΕΗ. Η ΔΕΗ σας ειδοποιεί τηλεφωνικά για τον ορισμό της ημερομηνίας διενέργειας του ελέγχου της εγκατάστασης. Η ενεργοποίηση της σύνδεσης γίνεται αμέσως μετά από την επιτυχή ολοκλήρωση του ελέγχου.
    
    13. Τι χώρος απαιτείται;
    Εξαρτάται αν η εγκατάσταση θα γίνει σε δώμα ή σε κεραμοσκεπή. Κατ’ αρχήν ο χώρος θα πρέπει να είναι ασκίαστος και, ει δυνατόν, τα φωτοβολταϊκά θα πρέπει να βλέπουν το νότο και να έχουν μια κλίση κοντά στις 30 μοίρες (για δώματα). Αν δεν συμβαίνει αυτό (αν δηλαδή η στέγη σας σκιάζεται ή ο προσανατολισμός της δεν είναι νότιος), το φωτοβολταϊκό σας θα έχει μειωμένη απόδοση, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν είναι βιώσιμη οικονομικά η επένδυσή σας. Το πόσα τετραγωνικά μέτρα χρειάζεστε, εξαρτάται από το χώρο εγκατάστασης (δώμα ή κεκλιμένη στέγη) και από την τεχνολογία των φωτοβολταϊκών που θα επιλέξετε (κρυσταλλικά ή thin-film). Σε ένα δώμα, για παράδειγμα, θα χρειαστείτε χοντρικά περί τα 15 τετραγωνικά μέτρα για κάθε κιλοβάτ, ενώ σε μια κεραμοσκεπή 7- 10 τ.μ. (για κρυσταλλικά πλαίσια). Η εταιρία που θα σας προμηθεύσει τον εξοπλισμό θα σας υπολογίσει ακριβώς το χώρο που χρειάζεστε. Ένας χοντρικός κανόνας για να βεβαιωθείτε ότι το σύστημά σας δεν θα αποδίδει λιγότερο λόγω σκιάσεων, είναι ο εξής: η απόσταση από το τυχόν εμπόδιο (κτίριο, δέντρο, κ.λπ) πρέπει να είναι διπλάσια του ύψους του εμποδίου.
    
    14. Θα αντέξει η στέγη μου το βάρος των φωτοβολταϊκών;
    Το μέσο βάρος των φωτοβολταϊκών μαζί με τη βάση στήριξης είναι περί τα 20-25 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Συνεπώς, κατά τεκμήριο δεν υπάρχει πρόβλημα, ιδιαίτερα σε νεόδμητα κτίρια, αφού η στέγη σχεδιάζεται για να αντέχει πολύ μεγαλύτερα βάρη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, θα προηγηθεί έλεγχος για τη στατική επάρκεια της στέγης.
    
    15. Θα βλάψω την μόνωση της οροφής για να εγκαταστήσω το φωτοβολταϊκό;
    Συνήθως όχι. Ακόμη όμως και αν χρειαστεί να τραυματιστεί η θερμομόνωση ή η υγρομόνωση της ταράτσας για να στηθούν οι βάσεις στήριξης του φωτοβολταϊκού, γίνονται πάντα εργασίες αποκατάστασης, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα.
    
    16. Υπάρχει περίπτωση να έχω υπερθέρμανση της ταράτσας μου λόγω των φωτοβολταϊκών;
    Όχι, γιατί τα φωτοβολταϊκά δεν απορροφούν την γύρω ακτινοβολία, αλλά αξιοποιούν την ακτινοβολία που ούτως ή άλλως θα έπεφτε στη συγκεκριμένη επιφάνεια. Προκειμένου να απορροφήσουν τη μέγιστη δυνατή ηλιακή ακτινοβολία, τα φωτοβολταϊκά πλαίσια έχουν σκουρόχρωμη επιφάνεια η οποία μάλιστα καλύπτεται από μία ανακλαστική στρώση για να παγιδεύεται η ηλιακή ακτινοβολία. Χάρη σ’ αυτή την ανακλαστική επιφάνεια άλλωστε, τα φωτοβολταϊκά δεν γυαλίζουν και έχουμε μειωμένα φαινόμενα αντανάκλασης που ορισμένες φορές θα μπορούσαν να είναι ενοχλητικά. Όπως έδειξαν σχετικές μετρήσεις, τα φωτοβολταϊκά αντανακλούν λιγότερο από τα αυτοκίνητα όταν πέσει πάνω τους η ηλιακή ακτινοβολία. Συνέπεια της σκουρόχρωμης επιφάνειας είναι βέβαια ότι αυξάνεται η θερμοκρασία του φωτοβολταϊκού πλαισίου σε σχέση με τον περιβάλλοντα αέρα., και στη συνέχεια διαχέεται στο περιβάλλον.
    Το αμέσως επόμενο ερώτημα είναι αν αυτή η θερμότητα που φεύγει από τα πλαίσια μπορεί να αυξήσει σημαντικά τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος ιδιαίτερα σε μία στέγη. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, για τον απλό λόγο ότι η μάζα του αέρα είναι πρακτικά άπειρη σε σχέση με τη μάζα των φωτοβολταϊκών και είναι αδύνατο να αυξηθεί η θερμοκρασία του αέρα σε κάποια απόσταση από τα πλαίσια. Για την ακρίβεια, μόλις 1-2 εκατοστά από την επιφάνεια των πλαισίων, η θερμοκρασία είναι αυτή του περιβάλλοντος. Άλλωστε, μεταξύ φωτοβολταϊκού και στέγης υπάρχει ένα κενό για να περνάει ο αέρας δροσίζοντας το φωτοβολταϊκό (κάτι που, συν τοις άλλοις, αυξάνει και την απόδοσή του). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η θερμοκρασία του δώματος κάτω ακριβώς από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια είναι χαμηλότερη απ’ ότι η θερμοκρασία του ακάλυπτου δώματος. Σε μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα με άπνοια, η θερμοκρασία του δώματος κάτω από τα φωτοβολταϊκά μπορεί να είναι και 13 βαθμούς χαμηλότερη από το ακάλυπτο τμήμα του δώματος.
    
    17. Μπορώ να συνδυάσω το φωτοβολταϊκό με πράσινη στέγη;
    Ασφαλώς. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πολλαπλά οφέλη. Η μεν πράσινη στέγη δροσίζει το φωτοβολταϊκό και αυξάνει την απόδοσή του, το δε φωτοβολταϊκό εμποδίζει τη γρήγορη εξάτμιση και απαιτείται λιγότερο νερό για την πράσινη στέγη. Επιπλέον, μετρήσεις έδειξαν ότι αυξάνει και η βιοποικιλότητα της πράσινης στέγης στα σημεία που σκιάζεται από τα φωτοβολταϊκά..
    
    18. Τι εξοπλισμός χρειάζεται;
    Ένα φωτοβολταϊκό σύστημα αποτελείται από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια (φωτοβολταϊκή γεννήτρια που ακουμπά σε μια μεταλλική βάση στήριξης), και τον αντιστροφέα (inverter) που μετατρέπει το συνεχές ρεύμα που παράγουν τα φωτοβολταϊκά σε εναλλασσόμενο της ίδιας ποιότητας με το ρεύμα της ΔΕΗ. Το ρεύμα αυτό περνά από ένα μετρητή και διοχετεύεται στο δίκτυο.
    
    19. Πόσα κιλοβάτ χρειάζομαι για το σπίτι μου;
    Δεδομένου ότι πουλάτε όλη την παραγόμενη ενέργεια στο δίκτυο και συνεχίζετε να αγοράζετε από τη ΔΕΗ, η ερώτηση αυτή δεν έχει νόημα. Το πόσα κιλοβάτ θα βάλετε, εξαρτάται μόνο από δύο παράγοντες:
α. Πόσο χωράει η στέγη σας, και
β.  Πόσα χρήματα θέλετε να ξοδέψετε
    
    20. Πόση ενέργεια παράγει ένα φωτοβολταϊκό;
    Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο είναι εξαιρετικά προβλέψιμη. Αυτό που ενδιαφέρει, είναι πόσες κιλοβατώρες θα σας δώσει το σύστημά σας σε ετήσια βάση. Σε γενικές γραμμές, ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Ελλάδα παράγει κατά μέσο όρο ετησίως περί τις 1.150-1.500 κιλοβατώρες ανά εγκατεστημένο κιλοβάτ (kWh/kWp ανά έτος). Προφανώς στις νότιες και πιο ηλιόλουστες περιοχές της χώρας ένα φωτοβολταϊκό παράγει περισσότερο ηλιακό ηλεκτρισμό απ’ ότι στις βόρειες.
    
    21. Πόσο μεγάλη είναι η δαπάνη;
    Εξαρτάται από το τι σύστημα θα βάλετε και που. Προσεγγιστικά, ένα φωτοβολταϊκό κοστίζει περί τα 7.000 Euro, ενώ ένα μεγαλύτερο σύστημα των 5-10 περί τα 15.000 Euro.. H διαφορά είναι ότι το φωτοβολταϊκό αποφέρει κέρδη για πάνω από 25 χρόνια. Σε αντίθεση με τα περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες που καταναλώνουμε, το κόστος των φωτοβολταϊκών πέφτει διαχρονικά. Η νέα νομοθεσία δίνει κίνητρα ώστε, σε κάθε περίπτωση, να κάνετε απόσβεση του συστήματος σας και να έχετε και ένα λογικό κέρδος. Δεν είναι ανάγκη να βάλετε όλο το ποσό από την τσέπη σας. Μπορείτε να καλύψετε ένα μικρό μόνο μέρος της δαπάνης (π.χ. 25%) και το υπόλοιπο να το καλύψετε με δάνειο από κάποια τράπεζα. Οι περισσότερες τράπεζες πλέον καλύπτουν έως και το 100% της αξίας του φωτοβολταϊκού με ιδιαίτερα ευνοϊκά επιτόκια. Σε κάθε περίπτωση, οι αποδόσεις που θα έχετε από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών θα είναι καλύτερες από όλες τις τραπεζικές αποδόσεις, σταθερές και εγγυημένες ούσες για 25 έτη.
    
    22. Ποιο είναι το περιβαλλοντικό όφελος;
    Κάθε κιλοβατώρα που παράγεται από φωτοβολταϊκά, και άρα όχι από συμβατικά ρυπογόνα καύσιμα, συνεπάγεται την αποφυγή έκλυσης ενός περίπου κιλού διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ένα κιλοβάτ (kWp) φωτοβολταϊκών αποτρέπει κάθε χρόνο την έκλυση 1,3 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, όσο δηλαδή θα απορροφούσαν δύο στρέμματα δάσους (ή αντίστοιχα 100 δέντρα). Για να παραχθεί η ίδια ηλεκτρική ενέργεια με πετρέλαιο, απαιτούνται 2,2 βαρέλια πετρελαίου κάθε 17 από 17 χρόνο.
    
    23. Πότε ξεκινά το Πρόγραμμα;
    Το πρόγραμμα αναμένεται να ξεκινήσει το αργότερο μέσα στον Ιανουάριο 2011. Ήδη έχουν επιλεχθεί οι τέσσερις τράπεζες (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς), που προσφέρουν χαμηλά επιτόκια (με την επιδότηση θα διαμορφωθούν κάτω από το 5%).-

Εθνικά Προγράμματα

Στη νέα παγκοσμιοποιημένη οικονομία, αιχμή του δόρατος της ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομιών είναι τα μητροπολιτικά αστικά κέντρα. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, όπου το ήμισυ περίπου του πληθυσμού κατοικεί σε μερικές εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα στην Αθήνα, και το σύνολο σχεδόν των κέντρων λήψης αποφάσεων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα επίσης συγκεντρώνονται κυρίως στην Αττική, η προηγούμενη διαπίστωση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη.

1.1. Π.Ε.Π. Αττικής
Το Π.Ε.Π. Αττικής αποτελεί ίσως το σημαντικότερο Πρόγραμμα που έχει εκπονηθεί για την ευρύτερη περιοχή. Το Π.Ε.Π. Αττικής αποτελεί τη μεγαλύτερη ίσως αναπτυξιακή προοπτική για την περιοχή, καθώς οι συνολικοί πόροι που αναμένεται να επενδυθούν θα ανέρθουν στα 1.534 MEur.
Κεντρικός στόχος του ΠΕΠ Αττικής, ο οποίος υποστηρίζεται και από άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα του Γ’ ΚΠΣ, είναι η ανάδειξη της Αθήνας σε πόλο ανάπτυξης ευρωπαϊκής εμβέλειας.

1.2. Άξονες Προτεραιότητας Π.Ε.Π.
Το Π.Ε.Π. Αττικής υλοποιείται από 6 Άξονες προτεραιότητας που επιμερίζονται σε 31 Μέτρα:
1) Διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Πρωτεύουσας.
2) Αποκατάσταση της Ποιότητας Ζωής και του Περιβάλλοντος (περιλαμβάνει υποδομές περιβαλλοντικού χαρακτήρα και δράσεις προστασίας του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος).
3) Μείωση της ανεργίας και αντιμετώπιση του Κοινωνικού Αποκλεισμού).
4) Μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, με έμφαση στις δυτικές περιοχές, στις εσωτερικές ζώνες και στο νησιωτικό χώρο της Περιφέρειας Αττικής.
5) Αποκατάσταση των επιπτώσεων από τον σεισμό του 1999 στην Αττική.
6) Τεχνική Βοήθεια.1.3. Ένταξη στο Π.Ε.Π.Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι οι διαδικασίες ένταξης ενός έργου στα Π.Ε.Π. του Γ’ Κ.Π.Σ. έχουν διαφοροποιηθεί αρκετά σε σχέση με τις αντίστοιχες διαδικασίες που ίσχυαν κατά την υλοποίηση των αντίστοιχων Προγραμμάτων του Β’ Κ.Π.Σ..
Κυρίαρχο κριτήριο για την ένταξη ενός έργου στο Π.Ε.Π. είναι ο «βαθμός ωρίμανσης», στοιχείο το οποίο τεκμηριώνεται με την ύπαρξη αντίστοιχων μελετών, εγκρίσεων και αδειών από την πλευρά του Δήμου.

2.1. Άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα
Εκτός του ΠΕΠ Αττικής, οι Δήμοι ή τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού και Δημοσίου Δικαίου που εποπτεύονται από τους τελευταίους μπορούν να συμμετάσχουν και στα ακόλουθα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Εθνικής Εμβέλειας):
Αξονας 1. Ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων και προώθηση της απασχόλησης
· Ε.Π. «Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση»
· Ε.Π. «Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση»
Αξονας 2. Μεταφορές
· Ε.Π. «Οδικοί Άξονες, Λιμένες, Αστική Ανάπτυξη»
· Ε.Π. «Σιδηρόδρομοι, Αερολιμένες και Αστικές Συγκοινωνίες»
Αξονας 3. Βελτίωση Ανταγωνιστικότητας
· Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα»
Αξονας 4. Ανάπτυξη της Υπαίθρου και Αλιεία
· Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου»
· Ε.Π. «Αλιεία»
· «Έγγραφο Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης»
Αξονας 5. Βελτίωση Ποιότητας Ζωής
· Ε.Π. «Περιβάλλον»
· Ε.Π. «Πολιτισμός»
· Ε.Π. «Υγεία – Πρόνοια»
Αξονας 6. Κοινωνία της Πληροφορίας
· Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας»
Αξονας 7. Περιφερειακή Ανάπτυξη
· Ε.Π. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
· Ε.Π. Αττικής
· Ε.Π. Βορείου Αιγαίου
· Ε.Π. Δυτικής Ελλάδας
· Ε.Π. Δυτικής Μακεδονίας
· Ε.Π. Ηπείρου
· Ε.Π. Θεσσαλίας
· Ε.Π. Ιονίων Νήσων
· Ε.Π. Κεντρικής Μακεδονίας
· Ε.Π. Κρήτης
· Ε.Π. Νοτίου Αιγαίου
· Ε.Π. Πελοποννήσου
· Ε.Π. Στερεάς Ελλάδος

Ευρωπαικά Προγράμματα

Όπως προαναφέρθηκε, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι «ανοικτά» αρκετά Προγράμματα που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους Ο.Τ.Α., ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις αναπτυξιακές προτεραιότητες των τελευταίων.
Τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα χρηματοδοτούν ένα ιδιαίτερα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων, όπως π.χ. την περιβαλλοντική αναβάθμιση και την αειφόρο ανάπτυξη, την ενσωμάτωση καινοτόμων μεθοδολογιών και πρακτικών της δια βίου μάθησης, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την εξυπηρέτηση του Πολίτη, την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, τη βελτίωση της πρόσβασης των Ευρωπαίων πολιτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας, στην υποστήριξη της πολιτιστικής δημιουργίας κλπ.

1.1. Town TwinningΣτο σημείο αυτό, ιδιαίτερη μνεία θα έπρεπε ίσως να γίνει για το Πρόγραμμα Αδελφοποιήσεων των Ευρωπαϊκών Δήμων (Town – Twinning). Το Πρόγραμμα αυτό, αν και δεν παρέχει ιδιαίτερα υψηλές επιχορηγήσεις, μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για την αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων από μέρους του Δήμου σας.
Η αδελφοποίηση με έναν Δήμο της Ευρώπης που παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με τον Δήμο σας, μπορεί όχι μόνο να υποβοηθήσει στη μεταφορά τεχνογνωσίας για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που απασχολούν τον Δήμο, αλλά αποτελεί και μία χρήσιμη δικτύωση για την από κοινού συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα

1.2. Leader PlusΈχει σαν αντικείμενο – στόχο την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου, και υλοποιείται από τις «Ομάδες Τοπικής Δράσης», με ισχυρή συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης και των επιχειρήσεών της. Έχει συνολικό μέγεθος 392 MEuro, από τα οποία η κοινοτική χρηματοδότηση ανέρχεται σε 183 MEuro.

1.3. Interreg IIIΈχει ως περιεχόμενο την διασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη. Δεν έχει ολοκληρωθεί η έγκριση όλων των Υποπρογραμμάτων της. Εκτιμάται ότι το συνολικό μέγεθος της κοινοτικής χρηματοδότησης θα ανέλθει σε 604 MEuro.

1.4. EqualΕνισχύει την άρση των ανισοτήτων και των διακρίσεων στην προώθηση της αγοράς εργασίας, με την αξιοποίηση νέων μέσων και διακρατικών συνεργασιών.
Η Πρωτοβουλία Equal αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για περιοχές και ομάδες ανθρώπων που απειλούνται με περιθωριοποίηση στην αγορά εργασίας. Ειδικότερα, η Equal χρηματοδοτεί δράσεις για την προσαρμογή του ανθρώπινου δυναμικού στις απαιτήσεις της νέας οικονομίας και για την υποβοήθηση της ένταξης ευπαθών ομάδων πληθυσμού στην αγορά εργασίας.
Οι προτάσεις που υποβάλλονται στα πλαίσια της Equal μπορούν να έχουν προϋπολογισμό έως και 3 MEur και επιχορηγούνται από το Πρόγραμμα σε ποσοστό 100%. Το συνολικό μέγεθος του προγράμματος εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 138,8 MEuro, από τα οποία η κοινοτική χρηματοδότηση ανέρχεται σε 104 MEuro.

1.5. UrbanΕνισχύει την οικονομική και κοινωνική αποκατάσταση των πόλεων και των αστικών κέντρων για την προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Το συνολικό μέγεθος του προγράμματος εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 37,4 MEuro, από τα οποία η κοινοτική χρηματοδότηση ανέρχεται σε 25,5 MEuro.

1.6. LIFE IIIΤο Πρόγραμμα LIFE είναι ανοικτό σε φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, και αποτελείται από τα προγράμματα LIFE-Nature και LIFE-Environment.
Το Πρόγραμμα LIFE-Nature περιλαμβάνει δράσεις που στοχεύουν στην προστασία των οικοτόπων και της χλωρίδας και πανίδας που εμπίπτουν στα πλαίσια των σχετικών Οδηγιών. Οι δράσεις που θα προταθούν πρέπει να στηρίζουν την υλοποίηση της πολιτικής προστασίας της φύσης της Ε.Ε. και του Δικτύου Φύση 2000.
Το Πρόγραμμα LIFE-Environment περιλαμβάνει δράσεις που στοχεύουν στην υλοποίηση της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας της Ε.Ε. Επίσης, καλύπτονται δράσεις επίδειξης και ανάπτυξης νέων μεθόδων για την προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος.
Το Life-Environment χρηματοδοτεί περιβαλλοντικά έργα ύψους έως και € 5 εκατ. σε ποσοστό 50% του συνολικού επενδυτικού κόστους, συμπεριλαμβανομένου του κόστους του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στο έργο.

1.7. Culture 2000Το Πρόγραμμα Culture 2000 επιχορηγεί μικρά πολιτιστικά έργα ετήσιας διάρκειας (σε ποσοστό 50%, με ανώτατο όριο επιδότησης τα €150.000) ή μεγαλύτερα έργα πολυετούς διάρκειας (σε ποσοστό 60%, με ανώτατο όριο επιδότησης για κάθε έτος τα €300.000).

1.8. Leonardo da VinciΤο πρόγραμμα Leonardo da Vinci ΙII συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για την επαγγελματική κατάρτιση υποστηρίζοντας τις σχετικές πρωτοβουλίες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος του προγράμματος είναι να αναπτυχθεί ένας ευρωπαϊκός χώρος συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης.
Προτεραιότητα δίνεται σε πρωτοβουλίες που αφορούν την επαγγελματική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες ή ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στην αγορά εργασίας. Προωθούνται επίσης οι ίσες ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Βασική προτεραιότητα του προγράμματος Leonardo da Vinci II είναι επίσης η προώθηση καινοτόμου υλικού ηλεκτρονικής μάθησης (e-Learning) που στοχεύει στη μάθηση μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών και στην παραγωγή σχετικού ηλεκτρονικού υλικού.

1.9. Tempus IIIΤο πρόγραμμα Tempus III, εκτός των άλλων στόχων του πανεπιστημιακού ενδιαφέροντος, έχει και:
i) Προγράμματα κατάρτισης για την Δημιουργία Θεσμών
Αυτού του είδους τα προγράμματα επικεντρώνουν τις δραστηριότητές τους στην ανάπτυξη των διοικητικών και θεσμικών δομών των Χωρών Εταίρων με γνώμονα την βελτίωση των πρακτικών γνώσεων και την αναβάθμιση ικανοτήτων μη ακαδημαϊκού προσωπικού. Ομάδα στόχος: εκπαιδευόμενοι Υπουργείων & Ο.Τ.Α, Επιμελητήρια, Επιχειρήσεις κλπ.
ii) Σχέδια Δικτύωσης
Εδώ έχουμε να κάνουμε με την διάχυση των πληροφοριών χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο, φυλλάδια ή οποιαδήποτε άλλη μορφή τυπογραφικού υλικού. Η ενημέρωση προέρχεται από επιτυχή ολοκληρωμένα προγράμματα TEMPUS τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα προς μίμηση . Οι εμπειρίες των υπό ένταξη χωρών με 10 χρόνια εμπλοκή στο TEMPUS (1990 - 2000), έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν θετικά τις μη συνδεδεμένες χώρες με την τεχνογνωσία τους ως εμπειρογνώμονες.

1.10. I.C.L.E.I.Tο I.C.L.E.I., δηλαδή το "Διεθνές Συμβούλιο για την προώθηση Τοπικών Πρωτοβουλιών Περιβαλλοντικής Προστασίας", είναι Διεθνές Δίκτυο Οργανισμών και Φορέων της Tοπικής Aυτοδιοίκησης, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο.
Η συμμετοχή στο δίκτυο, εξασφαλίζει την από κοινού πρόσβαση στο παγκόσμιο πληροφοριακό υπόβαθρο με τις υπόλοιπες πόλεις μέλη του δικτύου, σε σχέση με ομοειδή προβλήματα, καθώς και στην συλλογή και ανταλλαγή εμπειριών, με τελική κατάληξη την επιλογή των ενδεικνυόμενων μεθόδων διαχείρισης.-

Μεθοδολογία Αξιοποίησης Προγραμμάτων

Η αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων αποτελεί μία σχετικά σύνθετη διαδικασία, η μεθοδολογία της οποίας θα μπορούσε ίσως να διακριθεί στους παρακάτω τομείς:
· Πρώτον, μελέτη της Ευρωπαϊκής πραγματικότητας και προσδιορισμός των πηγών χρηματοδότησης και των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις δυνατότητες και αναπτυξιακούς στόχους του Δήμου σας.
· Δεύτερον, μελέτη της τοπικής πραγματικότητας και ανάπτυξη διαδικασιών που θα διευκολύνουν την συμμετοχή σε έργα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η μελέτη της ευρωπαϊκής και τοπικής πραγματικότητας θα καταδείξει τυχόν αδυναμίες που υφίστανται, καθώς και τις αναγκαίες ενέργειες που απαιτούνται να υλοποιηθούν για την συνεχή και αποδοτική χρηματοδότηση του Δήμου σας.
Από εμπειρικές ενδείξεις, οι οποίες απορρέουν κυρίως από την περιορισμένη έως σήμερα συμμετοχή του Δήμου σε Ευρωπαϊκά προγράμματα, οι ενδεικνυόμενες ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν άμεσα αφορούν στους παρακάτω τομείς:

1.1. Πληροφόρηση σχετικά με Ευρωπαϊκά Προγράμματα
Για να μπορέσει να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και να ανταποκριθεί στις συχνές προκηρύξεις που δημοσιεύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σκοπό τη χρηματοδότηση, ο Δήμος σας πρέπει να διασφαλίσει την άμεση ή έμμεση πρόσβαση σε κατάλληλες πηγές πληροφοριών, όπως είναι π.χ. η Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

1.2. Επαφές και μόνιμες συνεργασίες με συναφείς φορείς του εξωτερικού
Ειδικά για τα προγράμματα χρηματοδότησης, όπου το διάστημα για την υποβολή προτάσεων μετά την προκήρυξη είναι συχνά πολύ περιορισμένο, θεωρείται σημαντικός παράγων για την δυνατότητα άμεσης και αποτελεσματικής ανταπόκρισης στις απαιτήσεις των προγραμμάτων η έγκαιρη πληροφόρηση για την δημοσίευσή τους.
Η ανάπτυξη και υλοποίηση προτάσεων στα πλαίσια Ευρωπαϊκών προγραμμάτων απαιτεί σε μεγάλο ποσοστό τη δημιουργία διακρατικών δικτύων συνεργασίας με συναφείς φορείς από άλλες χώρες.
Οι ανάγκες συνεργασίας με φορείς του εξωτερικού για την υλοποίηση έργων ποικίλουν ανάλογα με τις διαδικασίες που προβλέπουν τα προγράμματα και μπορεί να περιλαμβάνουν την ανταλλαγή εγγράφων και πληροφοριών, τη διοργάνωση κοινών συναντήσεων, την δέσμευση για την από κοινού ανάληψη έργου και την συνεργασία κατά την υλοποίηση τμήματος του έργου.

1.3. Διαθέσιμοι ανθρώπινοι και υλικο-τεχνικοί πόροι
Η ενασχόληση με τα Ευρωπαϊκά θέματα και την ανάπτυξη προτάσεων απαιτεί την διαθεσιμότητα δυναμικού που θα συμβάλλει στην απρόσκοπτη και αποτελεσματική ανάπτυξη και υλοποίηση έργων. Οι ανάγκες που δημιουργούνται καθ' όλη την διαδικασία εμπλοκής στα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι ποικίλες και διαφέρουν ανάλογα με τις απαιτήσεις του προγράμματος και τον ρόλο που θα αναλαμβάνει ο Δήμος σας κατά τη φάση της υλοποίησης.

1.4. Γνώσεις σχετικά με τις διαδικασίες συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα
Για να είναι αποτελεσματική η αξιοποίηση των εισερχομένων πληροφοριών και η συμμετοχή στα Ευρωπαϊκά προγράμματα είναι απαραίτητη η γνώση και εξοικείωση με τις διαδικασίες υποβολής προτάσεων και υλοποίησης έργων.
Κάθε χρηματοδοτικό πλαίσιο διέπεται από ιδιαίτερους κανόνες που αφορούν την σύνταξη των αιτήσεων, την επιλεξιμότητα των φορέων, την διαδικασία ανάληψης έργου και καταμερισμού των επιμέρους εργασιών, τον απολογισμό προόδου και οικονομικής πορείας του έργου και πολλές άλλες πλευρές των προγραμμάτων.

1.5. Διαχωρισμός δραστηριοτήτων σε εσωτερικές και εξωτερικές
Η πλήρης ενασχόληση με τα Ευρωπαϊκά προγράμματα και τις δραστηριότητες που αναπτύσσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η εμπλοκή σε όλα τα στάδια και τις διαδικασίες που αυτά υπαγορεύουν, συνεπάγεται την διαθεσιμότητα χρόνου, πόρων και ανθρώπινου δυναμικού που να καλύπτει τις σχετικές ανάγκες.
Αναλυτικότερα, για να αναλάβει ένας φορέας όλο το πλαίσιο δράσης για τα προγράμματα χρηματοδότησης, χρειάζεται να διαθέσει πόρους και χρόνο για:
1) την συγκέντρωση πληροφοριών για τα προγράμματα,
2) την επιλογή των χρηματοδοτικών μέσων και την ανάπτυξη της κεντρικής ιδέας των έργων,
3) την εξεύρεση και τις επαφές με Ευρωπαίους εταίρους,
4) την συγκέντρωση στοιχείων για τις προτάσεις,
5) την σύνταξη αιτήσεων και την υποβολή των προτάσεων,
6) την διαχείριση των προγραμμάτων,
7) τη συμμετοχή σε συναντήσεις με τους εταίρους,
8) τη σύνταξη εκθέσεων προόδου και οικονομικών εκθέσεων,
9) την παρακολούθηση της υλοποίησης των έργων.

1.5.1. Εσωτερικές διαδικασίες – άμεση ανάληψη από τον Δήμο
Με δεδομένη τη στενότητα των υφιστάμενων ανθρώπινων και κεφαλαιακών πόρων, θεωρείται σκόπιμο να προταθεί ο διαχωρισμός των διαδικασιών κατά προτεραιότητα και βαθμό δυσκολίας και εξειδίκευσης. Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση τη σπουδαιότητα των ενεργειών και τη δυνατότητα που έχει ο Δήμος σας για την άμεση ανάληψή τους.
α.1. Επιλογή χρηματοδοτικών μέσων και προγραμμάτων για ανάπτυξη προτάσεων και υλοποίηση έργων.
α.2. Ανάπτυξη της κεντρικής ιδέας των υποβαλλόμενων προτάσεων.
α.3. Υποβολή προτάσεων και επαφή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πορεία του έργου.
α.4. Συμβολή στην υλοποίηση και παρακολούθηση της πορείας του χρηματοδοτούμενου έργου.
α.5. Εκπροσώπηση του φορέα και συμμετοχή σε συναντήσεις με τους εταίρους για τις ανάγκες του έργου.

1.5.2. Ενδιάμεσες δραστηριότητες - μελλοντική ανάληψη από τον Δήμο
β.1. Διοργάνωση των συναντήσεων με τους εταίρους για τις ανάγκες υλοποίησης έργου και διατήρηση επαφών με δυνητικούς συνεργάτες στο εξωτερικό.
β.2. Συγκέντρωση των στοιχείων και των παραδοτέων τμημάτων του έργου από τους εταίρους.
β.3. Επίβλεψη της ανάπτυξης και της πορείας υλοποίησης του χρηματοδοτούμενου έργου.

1.5.3. Εξειδικευμένες δραστηριότητες – πιθανή μελλοντική ανάληψη από τον Δήμο
γ.1. Συγκέντρωση πληροφοριών για τα προγράμματα.
γ.2. Εξεύρεση εταίρων για τη δημιουργία διακρατικού δικτύου συνεργασίας.
γ.3. Σύνταξη αιτήσεων πρότασης προς υποβολή.
γ.4. Διαχείριση προγραμμάτων.
γ.5. Σύνταξη εκθέσεων προόδου και οικονομικού απολογισμού του έργου

Ευρωπαικό Πλαίσιο Χρηματοδοτήσεων

1.1. Στοιχεία δράσης και αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων
Με βάση την ανάλυση που έχει προηγηθεί, μία από τις άμεσες προτεραιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θεωρείται πως είναι η ανάληψη ολοκληρωμένης δράσης αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, η οποία να περιλαμβάνει:
· τον εντοπισμό των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων στα οποία ο Δήμος μπορεί να συμμετάσχει, με βάση τα χαρακτηριστικά, τις ανάγκες και τους στόχους του,
· την ανάπτυξη των αναγκαίων μηχανισμών, διαδικασιών και υποδομής, ώστε ο Δήμος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις συμμετοχής στα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και να διευκολυνθεί η άμεση και αποτελεσματική ανάπτυξη προτάσεων και
· την μελέτη της δυνατότητας εναρμόνισης ορισμένων στόχων και προγραμματιζόμενων δραστηριοτήτων του Δήμου με τις τρέχουσες και αναπτυσσόμενες προτεραιότητες χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.1. Μηχανισμοί χρηματοδότησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
2.2. Τα Διαρθρωτικά ΤαμείαΗ χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση προέρχεται από μία σειρά Ταμείων, που έχουν συσταθεί για το σκοπό αυτό. Τον πρώτο λόγο εδώ έχουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.), ενώ δυνατότητες χρηματοδότησης υφίστανται και μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου (FEOGA).

2.3. Το Ταμείο Συνοχής
Εκτός από τα Διαρθρωτικά Ταμεία υπάρχει και το Ταμείο Συνοχής (Τ.Σ.), σκοπός του οποίου είναι να χρηματοδοτεί έργα και λοιπές δράσεις στους τομείς των μεταφορών και του περιβάλλοντος στις "χώρες συνοχής", δηλαδή συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία.

2.4. Τρόποι διάθεσης των κονδυλίωνΣτα πλαίσια της Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να διοχετευθούν τα χρήματα των Ταμείων προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι κατά βάση τρεις:
· Μέσω των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης (Κ.Π.Σ.) στα οποία πηγαίνει το 90% περίπου των διαθέσιμων πόρων. Στην Ελλάδα, αξιοποιείται σήμερα το Γ’ Κ.Π.Σ., αρκετές δράσεις του οποίου βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ αναμένεται η οριστικοποίηση των αξόνων και προτεραιοτήτων του Δ’ ΚΠΣ.
· Μέσω των κοινοτικών πρωτοβουλιών, που συγκεντρώνουν περίπου το 9% των διαθέσιμων πόρων. Μέχρι και το 1999 υπήρχαν σε ισχύ 13 Κοινοτικές Πρωτοβουλίες, ενώ στην περίοδο 2000 – 2006 ενεργοποιήθηκαν 4 Πρωτοβουλίες επιπλέον, ήτοι οι Interreg III, Leader +, Urban και Equal.
· Μέσω των καινοτόμων δράσεων ή πιλοτικών προγραμμάτων, που αποτελούν περίπου το 1% των διαθέσιμων πόρων. Τα πιλοτικά προγράμματα χρηματοδοτούν καινοτόμoυς δράσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που έχουν ως στόχο την συνεργασία και την μεταφορά τεχνογνωσίας ανάμεσα σε ΟΤΑ που αντιμετωπίζουν συναφή προβλήματα.

2.5. Άλλα ΠρογράμματαΠαράλληλα όμως, οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορούν να συμμετέχουν σε μια σειρά από Προγράμματα τα οποία σχεδιάζονται και αναπτύσσονται από άλλες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτός της Γ.Δ. Περιφερειακής Πολιτικής.
Ειδικότερα, ένας Δήμος μπορεί να συμμετέχει ισότιμα σε αρκετά Προγράμματα από αυτά που διαχειρίζονται οι ακόλουθες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
· Γ.Δ. Εξωτερικών Σχέσεων (π.χ. “Asia – Urbs”, κ.ά.),
· Γ.Δ. Έρευνας (π.χ. “Growth”, “Quality of Life”, κλπ.),
· Γ.Δ. Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (π.χ. Προγράμματα ισότητας των ευκαιριών, Καινοτόμους Δράσεις του άρθρου 6 του ΕΚΤ, κλπ.),
· Γ.Δ. Εκπαίδευσης και Πολιτισμού (π.χ. Culture 2000, Leonardo Da Vinci, κλπ.),
· Γ.Δ. Ενέργειας και Μεταφορών (π.χ. Save, Altener κλπ.),
· Γ.Δ. Περιβάλλοντος (π.χ. Life III),
· Γ.Δ. Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή (π.χ. Πρόγραμμα δράσης για την παρακολούθηση της Υγείας),
· Γενική Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (π.χ. Πρόγραμμα Αδελφοποιήσεων, Πρόγραμμα για την χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανισμών, κλπ.).

3.1. Το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο ΣτήριξηςΤο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Κ.Π.Σ.) αποτελεί ένα πακέτο χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τα κράτη-μέλη που θεωρούνται λιγότερο ανεπτυγμένα, ούτως ώστε να αναπτυχθούν με ταχύτερους ρυθμούς και να προσεγγίσουν τις πιο προηγμένες χώρες-μέλη.
Στόχος του Κ.Π.Σ. είναι η εξάλειψη ή τουλάχιστον η άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων και η επίτευξη της απαραίτητης οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.
Το ΚΠΣ έχει ένα εθνικό και ένα περιφερειακό σκέλος. Το πρώτο περιλαμβάνει τα έργα εθνικής σημασίας και εμβέλειας. Το περιφερειακό σκέλος, είναι αυτό που έχει την κύρια σημασία για τις τοπικές αρχές και αφορά σε έργα και λοιπές παρεμβάσεις σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

3.2. Τα Π.Ε.Π.Το περιφερειακό σκέλος του Κ.Π.Σ. αποτελείται από τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Π.Ε.Π.), που αντιπροσωπεύουν ολοκληρωμένες αναπτυξιακές δράσεις στις 13 Περιφέρειες της χώρας. Η περιοχή της Αττικής καλύπτεται από το ΠΕΠ Αττικής.
Τα ΠΕΠ αποτελούν πολυτομεακές διαρθρωτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της οικονομικής αποτελεσματικότητας και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στις Περιφέρειες της Ελλάδας. Περιλαμβάνουν δράσεις και έργα που αφορούν και τους τρεις κλάδους της οικονομίας, δίνοντας έμφαση σε μεσαίας κλίμακας έργα βασικής υποδομής, προστασίας του περιβάλλοντος, αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού και βελτίωσης του οικονομικού περιβάλλοντος των επιχειρήσεων.

3.3. Δυνατότητα πρόσβασης του ΟΤΑ στο Γ’ Κ.Π.Σ.Όταν κάποια τοπική αρχή θέλει να υλοποιήσει ένα έργο ή μία δράση τοπικής ή περιφερειακής σημασίας με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό που πρέπει να κάνει, είναι να ζητήσει να ενταχθεί η δράση αυτή στο Π.Ε.Π. της Περιφέρειας στην οποία ανήκει ο Ο.Τ.Α..
Η Περιφέρεια είναι αυτή που είναι επίσης αρμόδια για την παροχή οποιασδήποτε πληροφορίας σχετικά με τις χρηματοδοτικές δυνατότητες που υπάρχουν καθώς και το τι ακριβώς πρέπει να περιλαμβάνει μια αίτηση ένταξης ενός έργου ή δράσης στο αντίστοιχο Π.Ε.Π..
Στα πλαίσια του Γ’ Κ.Π.Σ., οι δράσεις των Π.Ε.Π. λαμβάνουν ευρεία δημοσιότητα, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε Δήμο της Περιφέρειας να συμμετάσχει ισότιμα.

Τοπική Αυτοδιοίκηση

1.1. Η παραδοσιακή λειτουργία της Τοπικής ΑυτοδιοίκησηςΗ λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα χαρακτηρίστηκε παραδοσιακά από μία σημαντική εξάρτηση από την Κεντρική Διοίκηση, καθώς και από την σχεδόν αποκλειστική της ενασχόληση με δραστηριότητες καθαριότητας και καλλωπισμού κοινόχρηστων χώρων, αποκομιδής απορριμμάτων και έκδοσης ορισμένου αριθμού πιστοποιητικών.
Οι περιορισμένοι κεφαλαιακοί πόροι, το περιορισμένο εύρος δραστηριοτήτων, καθώς και η επίδραση των πελατειακών σχέσεων στην λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αποτελούν ίσως εκφάνσεις της παραδοσιακής εξάρτησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από την Κεντρική Διοίκηση.

1.2. Η σταδιακή διαφοροποίηση του ρόλου της ΑυτοδιοίκησηςΌμως, τόσο η αδυναμία της Κεντρικής Διοίκησης να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ανάγκες του πολίτη, όσο και η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα φαίνεται ότι έχουν τροποποιήσει σημαντικά τον ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναδεικνύοντας τον Δήμο και την Κοινότητα σε βασικούς φορείς άσκησης πολιτικής, καθώς και σε βασικούς φορείς παρέμβασης για την ανάπτυξη, τη δημοκρατία, την κοινωνική αλληλεγγύη και την αναβάθμιση της Ποιότητας Ζωής σε τοπικό επίπεδο.
Ειδικότερα, η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται ότι συμβάλει ιδιαίτερα στην σταδιακή τροποποίηση του ειδικού βάρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην διαδικασία άσκησης πολιτικής.

1.3. Επιπτώσεις από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή ΚοινότηταΚαθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση επεκτείνεται με την ένταξη νέων κρατών μελών και εμβαθύνει με την ΟΝΕ και το κοινό νόμισμα, εγκαθιστά σταδιακά έναν ενιαίο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό χώρο.

1.4. Η αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής ΕνοποίησηςΗ επέκταση και η εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλλουν τη μεταφορά όλο και περισσότερων οικονομικών και πολιτικών αρμοδιοτήτων από τις Εθνικές Κυβερνήσεις προς τα Κοινοτικά όργανα λήψης αποφάσεων.
Καθώς οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων αποκτούν μία Ευρωπαϊκή διάσταση, δυσχεραίνει η δυνατότητα ελέγχου των σχετικών παρενεργειών σε τοπικό επίπεδο: Η αύξηση της ανεργίας, η ξενοφοβία, η περιβαλλοντική υποβάθμιση, η διάσπαση του κοινωνικού ιστού, η πολιτιστική ομογενοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, κλπ., είναι μερικές μόνο από τις παρενέργειες που παρατηρούνται όλο και συχνότερα σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε αυτό το πλαίσιο, αποτελεί ίσως ζήτημα επιβίωσης της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ύπαρξη θεσμών και μηχανισμών, οι οποίοι θα μπορούν να δρουν σε τοπικό επίπεδο για την άμβλυνση των παρενεργειών της ΟΝΕ και της Agenda 21. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι – σύμφωνα με τις σχετικές αναλύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – οι Περιφέρειες και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

1.5. Οι προκλήσεις για την Τοπική ΑυτοδιοίκησηΜε βάση τα παραπάνω, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αναμένεται να αντιμετωπίσει άμεσα μία σειρά από προκλήσεις:
· Συμμετοχή στον στρατηγικό σχεδιασμό και στην διαδικασία λήψης αναπτυξιακών αποφάσεων
· Ανάπτυξη μηχανισμών αυτοχρημα-τοδότησης για την εξασφάλιση οικονομικής αυτοδυναμίας,
· Εκσυγχρονισμό των δομών της (ανθρώπινοι πόροι, χρήση νέων τεχνολογιών, συνεχιζόμενη κατάρτιση), ούτως ώστε να ανταποκριθεί στις διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες,
· Συμμετοχή στην αξιοποίηση των Εθνικών και Κοινοτικών πόρων,
· Διασφάλιση της συνοχής του κοινωνικού ιστού, και ανάπτυξη πρόσθετων πρωτοβουλιών στον τομέα της Πρόνοιας, της Απασχόλησης και του Πολιτισμού.
Όμως, για την υλοποίηση του έργου της, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στηρίζεται σε ένα ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και σε περιορισμένους ανθρώπινους και κεφαλαιακούς πόρους.
Για παράδειγμα, ο Δήμος δύσκολα μπορεί σήμερα να επενδύσει σε εξειδικευμένα στελέχη με τεχνογνωσία σε τομείς αιχμής, είτε γιατί δεν του επιτρέπεται από το θεσμικό πλαίσιο, είτε γιατί δεν έχει τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ίσως δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα μπορέσει να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στον διαρκώς μετασχηματιζόμενο ρόλο της, χωρίς να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία που τίθενται στην διάθεσή της τόσο από το Ευρωπαϊκό όσο και από το Εθνικό Θεσμικό πλαίσιο.
Ήδη σήμερα, η λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καλύπτει δραστηριότητες στους τομείς Υγείας, Πρόνοιας, Απασχόλησης, Κατάρτισης, Μεταφορών, Προστασίας του Περιβάλλοντος, Πολιτισμού, Αθλητισμού, ή ακόμη και αμιγώς επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, με στόχο τη χρηματοδότηση του κοινωνικού της έργου.

1.6. Αντικείμενο της παρουσίασηςΜε βάση τα παραπάνω, στο παρόν σημείωμα εξετάζονται τα ακόλουθα:
i) Αναδιοργάνωση της δομής και της λειτουργίας των Δήμων
Η αναδιοργάνωση της δομής και της λειτουργίας των δήμων, με βάση πρότυπα οργάνωσης και λειτουργίας που παρατηρούνται σήμερα κυρίως στον ιδιωτικό τομέα της Οικονομίας (Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας, Αξιοποίηση Νέων Τεχνολογιών) και με βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (Π.Δ. 410/95).
ii) Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις
Η αξιοποίηση των Εθνικών και Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την τελευταία εικοσαετία χρηματοδοτεί δεκάδες Προγράμματα στα οποία μπορούν να συμμετέχουν φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η δωρεάν κεφαλαιακή συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται σε επίπεδα από 25 έως και 100 ποσοστιαίων μονάδων του συνολικού επενδυτικού κόστους. Υπολογίζεται ότι σήμερα είναι ανοικτά άνω των 40 Εθνικά ή Ευρωπαϊκά Προγράμματα που μπορούν να αξιοποιηθούν από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Δήμοι δεν φαίνεται να έχουν αξιοποιήσει επαρκώς τη δυνατότητα:
· συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα συνεργασίας με αντίστοιχους φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
· μεταφοράς τεχνογνωσίας για την επίλυση προβλημάτων με μεθόδους που έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς από άλλους ΟΤΑ της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Δημοτική Επιχείρηση

1.1. Θεσμικό πλαίσιοΌπως προαναφέρθηκε, οι θεμελιώδεις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Ο.Τ.Α. σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, επιβάλλουν την αξιοποίηση του συνόλου των μηχανισμών που προσφέρει το Εθνικό και Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, όπως π.χ. η ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης, η διαχείριση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, οι αδελφοποιήσεις, και η συμμετοχή σε δίκτυα μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το βασικό εργαλείο υλοποίησης της πολιτικής του Δήμου, μπορεί να θεωρηθεί πως είναι ο θεσμός των Δημοτικών Επιχειρήσεων.

1.2. Αντικείμενο δραστηριότηταςΌπως ίσως γίνεται εύκολα κατανοητό, το πεδίο δράσης των Δημοτικών Επιχειρήσεων είναι ευρύτατο. Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι σήμερα λειτουργούν ανά την Ελλάδα περί τις 800 αμιγείς Δημοτικές και Κοινοτικές επιχειρήσεις, το αντικείμενο των οποίων ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.
Ιδιαίτερη μέριμνα έχει δοθεί για την δημιουργία Δημοτικών Κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η δυνατότητα ανάπτυξης κατασκευαστικής δραστηριότητας από τις Επιχειρήσεις Ο.Τ.Α. καθορίζεται από τον Ν. 1418/84, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 2229/94 και τα Προεδρικά Διατάγματα 472/85, 609/85 και 368/94.

1.3. Γιατί Δημοτική Επιχείρηση;
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε αυτό το σημείο είναι γιατί να δημιουργηθεί Δημοτική Επιχείρηση και να μην αναληφθούν οι προαναφερόμενες δραστηριότητες από τον Δήμο.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι πού επιβάλλουν τη λειτουργία επιχειρήσεων στα πλαίσια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Συνοπτικά, παραθέτονται εδώ οι σημαντικότεροι:

1.3.1. Οργανωτικοί και Λειτουργικοί ΛόγοιΤο Π.Δ. 410/95 καθορίζει ένα ειδικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α., το οποίο διαφέρει σημαντικά από το αντίστοιχο πλαίσιο λειτουργίας που ισχύει για τους Δήμους.
Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α. παρέχει την δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας των τελευταίων με μεγαλύτερη ευελιξία, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα.

1.3.2. Διαχειριστικοί Λόγοι και Λόγοι ΣυναλλαγώνΗ εμπειρία δείχνει ότι οι Ο.Τ.Α. δεν μπορούν ν` απασχοληθούν αποτελεσματικά με επιχειρηματικές δραστηριότητες, κυρίως επειδή οι τελευταίες απαιτούν αρκετό χρόνο κι επιχειρηματικό πνεύμα, το οποίο πολλές φορές είναι ασυμβίβαστο με την φιλοσοφία, τον τρόπο οργάνωσης και τον τρόπο λειτουργίας των Ο.Τ.Α.
Οδηγούνται έτσι σε δημοπρασίες, εισπράττοντας κατά συνέπεια πολύ χαμηλότερα έσοδα απ` ότι εάν διαχειρίζονταν οι ίδιοι τα επιχειρηματικά σχέδια.

1.3.3. Λόγοι Αποκέντρωσης ΔραστηριοτήτωνΗ δημιουργία των επιχειρήσεων Τ.Α. είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές αποκέντρωσης των Ο.Τ.Α., σε ότι αφορά τον εκτελεστικό τους ρόλο. Η συνήθης υποδομή των Δήμων σε ανθρώπινους πόρους, εξοπλισμό και εσωτερική οργάνωση δεν επιτρέπει την αποκέντρωση του εκτελεστικού ρόλου της διοίκησης μέσα στον στενό χώρο των Ο.Τ.Α., κάτι που είναι δυνατόν να επιτευχθεί μέσω των Δημοτικών Επιχειρήσεων. Η αποκέντρωση δραστηριοτήτων σε εκτελεστικό επίπεδο, δίνει την δυνατότητα εντονότερης δραστηριοποίησης των Ο.Τ.Α. σε ότι αφορά τον αντιπροσωπευτικό τους ρόλο.

1.3.4. Αναπτυξιακοί Λόγοι και Τιμολογιακής ΠολιτικήςΣύμφωνα με τον Ν. 2601/98, επενδυτικά προγράμματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι δυνατόν να επιχορηγηθούν, μόνο εάν αναπτυχθούν στα πλαίσια επιχείρησης.
Επίσης, η δημιουργία επιχείρησης Τ.Α. διευκολύνει την εφαρμογή μίας οικονομικά και κοινωνικά δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής, καθώς η τελευταία δεν έχει ως αποκλειστικό της κίνητρο το κέρδος.
Παράλληλα, με την σύσταση επιχείρησης, οι Ο.Τ.Α. αποκτούν το δικαίωμα συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα που απευθύνονται σε Ν.Π.Ι.Δ. ή Μικτούς Φορείς, διατηρώντας ταυτόχρονα το προνόμιο συμμετοχής σε προγράμματα που αφορούν σε Δημόσιους Φορείς.
Τέλος, η δημιουργία Επιχείρησης μπορεί να ανατρέψει τα φαινόμενα υστέρησης εσόδων και ανελαστικότητας εξόδων που παρατηρούνται στα οικονομικά των δήμων, τα οποία οφείλονται κυρίως στις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες συναλλαγές ανάμεσα στον Πολίτη, το Κράτος, και την Τοπιική Αυτοδιοίκηση.