Ν. 4067/2012 (ΝΟΚ) - ΥΠΟΜΝΗΜΑ

 

Τα Πολεοδομικά και Ρυμοτομικά Σχέδια του ’50 και του ’60, αποτέλεσαν την βάση τόσο για την δόμηση όσο και για την επέκταση του συνόλου των ελληνικών πόλεων και οικισμών. Τα σχέδια αυτά χαρακτηρίζονται από στενές οδούς και από την έλλειψη κοινόχρηστων χώρων πρασίνου. Σε συνδυασμό με τους υψηλούς συντελεστές δόμησης καταλήγουν σε υψηλές πυκνότητες κατοίκησης (κάτοικοι/στρέμμα), ενώ επιπλέον το πρόβλημα επιτείνεται με τον υψηλό δείκτη κτήσης ιδιωτικών οχημάτων και την μεγάλη έλλειψη των αναγκαίων θέσεων στάθμευσης.
Οι παραπάνω παράμετροι οδηγούν ταυτόχρονα σε πολύ χαμηλή αναλογία κοινόχρηστου πρασίνου ανά κάτοικο (μ2 πρασίνου/άτομο). Ο υψηλός συντελεστής δόμησης καταλήγει σε υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) για ψύξη και θέρμανση των κελυφών, ενώ τα ήδη γερασμένα κελύφη απαιτούν μεγάλες ποσότητες ενέργειας, με την εξοικονόμηση ενέργειας -διαμέσου της ενεργειακής αναβάθμισης των κελυφών - να φαντάζει μακρινή επιδίωξη. Παράλληλα οι υψηλές πυκνότητες κατοίκησης επιβαρύνουν υπέρμετρα και τα υφιστάμενα δίκτυα υποδομής (ιδιαίτερα της ύδρευσης, της αποχέτευσης και της ενέργειας καθώς και των τηλεπικοινωνιών και των κάδων απορριμμάτων). Η έλλειψη επαρκούς φωτισμού, ηλιασμού και αερισμού αλλά και τα επίπεδα θορύβου καθώς και τόσο τα φαινόμενα της θερμής αστικής νησίδας και της θερμής αστικής κοιλάδας, επιτείνουν τις κακές συνθήκες διαβίωσης στις πόλεις μας.

Αυτό το ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον διαβίωσης προσπάθησε να επιλύσει -ή έστω να εξομαλύνει- ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ ή Ν. 4067/2012) με την θέσπιση περιβαλλοντικών κινήτρων στις πυκνοδομημένες περιοχές (άρθρο 10, Ν. 4067/2012). Ο ΝΟΚ επέτρεψε με την προσαύξηση του επιτρεπόμενου Συντελεστή Δόμησης (Σ.Δ.) μέχρι και 25% (άρθρο 10Α Ν. 4067/2012 που προστέθηκε με το άρθρο 103, Ν. 4759/2020). Επιπλέον, η προσαύξηση του συντελεστή δόμησης επιτυγχάνεται και με άλλα οριζόμενα στον ΝΟΚ (αρ. 11 Ν. 4067/2020, κλιμακοστάσια, έρκερ, σοφίτες κτλ). Αυτά επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο τις συνθήκες διαβίωσης, ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές. Παράλληλα, οι αποφάσεις των δικαστηρίων, όπως πχ του ΣΤΕ και των Διοικητικών Εφετείων, βασιζόμενες στην ατέλεια και την αλληλοεπικάλυψη πολλών διατάξεων της πολεοδομικής νομοθεσίας, την ανατρέπουν, με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός κλίματος αβεβαιότητας ως προς το τελικά ισχύον θεσμικό πλαίσιο σε ότι αφορά την πολεοδόμηση και την οικοδόμηση σε όλες τις περιοχές της χώρας. Η πρόσφατη απόφαση του
ΥΠΕΝ/ΔΑΟΚΑ/10179/322/30-01-23 για «αποσαφήνιση του ρυθμιστικού πεδίου της περ. β της παρ.5 του αρ.1 του Ν.4067/12 όσον αφορά τα ύψη», σαν θεραπεία στην μη έγκαιρη τοποθέτηση των αρμόδιων υπηρεσιών προς το Διοικητικό. Εφετείο, καταλήγει στο συμπέρασμα «σιωπηρώς καταργημένων διατάξεων νόμων» (!) και επιτείνει τελικά την «ανασφάλεια δικαίου» που υποτίθεται ότι θέλει να αντιμετωπίσει. Αντίστοιχα οι ασαφείς και συνεχώς τροποποιούμενες διατάξεις για την εκτός σχεδίου δόμηση με τις συνεχείς παρατάσεις των προθεσμιών ισχύος τους, καταργούν τον κάθε χωροταξικό σχεδιασμό και επιτρέπουν σε όργανα όπως το ΣΤΕ με την 176/23 απόφαση, να νομοθετήσουν καθ’ υπέρβαση των αρμοδιοτήτων τους και κυρίως του γνωσιολογικού αντικειμένου των μελών τους, με τελικό αποτέλεσμα την άρνηση εφαρμογής όλων των σχετικών διατάξεων από τις ΥΔΟΜ. Οι ερμηνείες αυτές είναι πιθανόν να γίνουν η αφορμή για την πλήρη ανατροπή των άρθρων αυτών σε περιπτώσεις δικαστικών προσφυγών.

Η αποσπασματική και εμβαλωματική νομοθεσία με τις διαρκείς μεταβολές και τροποποιήσεις καθώς και η παντελής απουσία κωδικοποίησής της, έχουν αποτέλεσμα την δημιουργία έλλειψης ασφάλειας δικαίου. Οι μελετητές μηχανικοί, οι υπάλληλοι των ΥΔΟΜ αλλά και οι ελεγκτές δόμησης δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα τι ακριβώς μελετούν, εγκρίνουν και ελέγχουν.

Επιπλέον, πέραν των κτιριολογικών, θεσμικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων, η παραγωγή κελυφών για χρήση κατοικίας ή διοίκησης ή τουρισμού ή εμπορίου βασίζεται σε αναλύσεις και εκτιμήσεις κόστους – οφέλους που έχουν σαν αποτέλεσμα να ανατρέπονται λόγω των συνεχών μεταβολών του εκάστοτε θεσμικού πλαισίου. Ιδιωτικά συμφωνητικά θα καταλήξουν σε δικαστική διευθέτηση, με όποιες υψηλές οικονομικές και χρονικές επιβαρύνσεις απορρέουν από αυτή για τους εμπλεκομένους. Η δυνατότητα προσφυγής στην δικαστική οδό εκ μέρους των όμορων, περιπλέκει ακόμα περισσότερο το πρόβλημα με αναίτιες καθυστερήσεις ενώ δημιουργεί ένα αρνητικά επενδυτικό περιβάλλον. Η αναμενόμενη αύξηση αξίας γης από την υπερβάλλουσα δόμηση θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγόμενης υπεραξίας (αστική γεωπρόσοδος) σε αυτές τις ήδη επιβαρυμένες αστικές περιοχές, που με την σειρά τους θα παρασύρουν σε περαιτέρω αύξηση αξιών και τις όμορές τους περιοχές..

Ο αστικός ιδιωτικός χώρος από την άλλη πλευρά, είναι υπερεντατικά εκμεταλλευόμενος, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον. Η επέμβαση στον ιδιωτικό χώρο – επιτυχημένη ή όχι - ήταν πάντα απόφαση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας με αποτέλεσμα την περαιτέρω ενίσχυση της υπάρχουσας εσωστρέφειας και την συνολική υποβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος χώρου, τόσο περιβαλλοντική όσο και αισθητική.

Το κτιριακό απόθεμα είναι γενικά γερασμένο. Οι πολυώροφες οικοδομές των δεκαετιών μέχρι το 1970 είναι παλιές πλέον, είναι άνω των 50 ετών τουλάχιστον. Οι λόγοι βαθμιαίας αντικατάστασης είναι πλείονες του ενός. Η ενανθράκωση του οπλισμένου σκυροδέματος, η σκωρία του οπλισμού, η βαθμιαία καταστροφή των εσωτερικών δικτύων ύδρευσης, αποχέτευσης, ρευμάτων και θέρμανσης, η αθροιστική σεισμική καταπόνηση και τέλος η ενεργειακή απαξίωση συνηγορούν υπέρ της βαθμιαίας αντικατάστασης. Αυτό όμως τελικά εναπόκειται στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, που υπαγορεύονται από την υφιστάμενη κρίση. Η διαδικασία αντικατάστασης θα είναι βαθμιαία, γιατί δεν γίνεται διαφορετικά. Η προοπτική αντικατάστασης? Περιορισμένη, για πολλούς λόγους με βασικότερους την μεγάλη περαιτέρω κατάτμηση ιδιοκτησιών, τον εγκλωβισμός ιδιοκτητών σε ακίνητα που δεν αποδίδουν πλέον, την μείωση συντελεστών δόμησης και ωφέλιμης επιφάνειας σε σχέση με τους παλαιότερους ΓΟΚ, το υψηλό κόστος ανακαίνισης και αδυναμία συνεννόησης μεταξύ των άμεσα ενδιαφερομένων. Η αθηναϊκή πολυκατοικία της αντιπαροχής, μεταμορφώνεται βαθμιαία σε ενεργοβόρα παγίδα φορολογικών επιβαρύνσεων. Το αποτέλεσμα θα είναι η εξ ολοκλήρου αγορά γερασμένων πολυωρόφων οικοδομών από έναν επενδυτή και ή η ανοικοδόμηση νέου κελύφους ή η ενεργειακή αναβάθμιση του υπάρχοντος, με ότι αυτό συνεπάγεται σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Αυτό μπορεί να προληφθεί με την θεσμοθέτηση του σταδίου του Αστικού Σχεδιασμού.

Η παντελής έλλειψη αστικού σχεδιασμού, εισήχθη θεσμικά σαν έννοια με τον Ν. 4067/2012 (άρθρο 2.9.) αλλά ατόνησε. Δεν υφίσταται κάποια θεσμοθέτηση της διαδικασίας που να μας οδηγήσει σε αυτή την ενδιάμεση κλίμακα που να συνδέει τον μεμονωμένο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με τον πολεοδομικό και τον περιφερειακό σχεδιασμό. Θα έπρεπε να υπάρχει ροή κατευθύνσεων και πληροφοριών, από το ανώτερο επίπεδο σχεδιασμού (πολεοδομικό) προς τα κάτω (top to bottom), αλλά και από το κάτω επίπεδο σχεδιασμού (αρχιτεκτονικό) προς τα πάνω (bottom to top). Ο αστικός σχεδιασμός θα αναλάμβανε και την οργάνωση του δημόσιου χώρου με την διαδικασία των αναπλάσεων, ενώ δίνει έμφαση στον τρισδιάστατο χώρο προσδιορίζοντας τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του αστικού ιστού, καθορίζοντας την σχέση του όγκου των κτισμάτων με τον αστικό ιστό. Διαχειρίζεται λοιπόν εκτός από την οργάνωση και την μορφή του αστικού χώρου και τα κελύφη σε ανθρωπομετρική κλίμακα, ιδιαιτέρως φιλική με τον αρχιτεκτονικό
σχεδιασμό. Το θεωρητικό αντικείμενο του αστικού σχεδιασμού είναι η ρύθμιση του φυσικού χώρου, ακόμα και σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου.

Σήμερα, είναι πια φανερό πώς το αναπτυξιακό πρότυπο των ελληνικών πόλεων πάσχει στα βασικά σημεία του, καθώς αναδεικνύονται οι αρνητικές του πλευρές:  ένα περιβαλλοντικά, ενεργειακά, οικονομικά και ανθρωπολογικά εύθραυστο περιβάλλον. Η μη αντιστρεπτή καταστροφή του αστικού τοπίου με την ανεξέλεγκτη δόμηση, η εξάντληση των φυσικών πόρων με την αλόγιστη χρήση τους, η πληθυσμιακή διόγκωση των τοπικών κοινωνιών, η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, η απουσία εφαρμογής προγραμμάτων θέσεων στάθμευσης, η αδυναμία διαχείρισης των απορριμμάτων και των αποβλήτων, η έλλειψη οράματος και προγραμματισμού και τέλος ο άνευρος, αποσπασματικός και σπασμωδικός σχεδιασμός, αποτελούν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αρνητικά γνωρίσματα ενός αναπτυξιακού προτύπου χωρίς προοπτική και μέλλον.

Όλες αυτές προβληματικές συνεχείς θεσμικές παρεμβάσεις αποσκοπούν ίσως στην εφαρμογή ενός αναπτυξιακού μοντέλου προσαρμοσμένου στις ενίοτε πολιτικές επιλογές, που δεν μπορεί όμως να γίνει αποδεκτό, στο όνομα της οποιασδήποτε πολιτικής επιλογής, να αγνοείται ο παράγων «ασφάλεια» και από πλευράς «δικαίου» και από πλευράς «ποιότητος των κατασκευών», παράγοντες που πρέπει να αποτελέσουν ένα πεδίο νομοθετικών πρωτοβουλιών. Αυτές ακριβώς οι πρωτοβουλίες θα αφορούν την κωδικοποίηση της νομοθεσίας, τον έλεγχο των κατασκευών, τον ΝΟΚ τον Κτιριοδομικό Κανονισμό και τον Αστικό Σχεδιασμό. Το θεσμικό πλαίσιο που θα εκπονηθεί θα πρέπει απλά να εφαρμόζεται καθολικά από όλους. Dura lex sed lex (=σκληρός νόμος αλλά νόμος). Το δίλλημα τελικά είναι απλό: αβίωτη συντήρηση ή βιώσιμη ανάπτυξη? Και η απόφαση είναι προφανώς πολιτική.
 

Β) Ν. 4067 - ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Ο Ν. 4067/2012 (ΝΟΚ) είναι πλέον άνω των δέκα ετών και έχει υποστεί πληθώρα αλλαγών και τροποποιήσεων μέσα από σειρά ερμηνευτικών εγκυκλίων που καθιστούν ιδιαζόντως δύσκολη την εφαρμογή του, ενώ η τμηματική αναμόρφωσή του δημιουργεί σύγχυση τελικά. Είναι καιρός να αποσυρθεί και να αντικατασταθεί. Η διαμόρφωση της δομικής νομοθεσίας είναι επιθυμητή, όπως και η απλοποίησή της μαζί με την κωδικοποίησή της. Προτείνεται λοιπόν η όποια συζήτηση του γενικού θεσμικού κανονιστικού πλαισίου για την δόμηση και των νέων σχετικών διατάξεων να καθορίζεται από δύο επιτροπές:
1. Σε επίπεδο Υπουργείου

• Σύσταση επιτροπής του ΥΠΕΝ που θα συνεδριάζει στο ΥΠΕΝ, με Πρόεδρο έναν σχετικό Διευθυντή του Υπουργείου. Σε αυτή θα πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στην παραγωγή χώρου, δηλαδή: από το ΥΠΕΝ οι Διευθύνσεις Χωροταξίας, Πολεοδομικού Σχεδιασμού, ΓΟΚ και Κτιριοδομικού Κανονισμού, Αυθαιρέτων, Δασών και Ρεμάτων, Περιβάλλοντος και Τοπογραφίας καθώς και της οδηγίας INSPIRE (Γεωχωρικών δεδομένων, εφ’ όσον υπάρχει), καθώς και εκπρόσωπος του Νομικού Τμήματος του Υπουργείου.
• Υπουργείο Οικονομικών
• Υπουργείο Δημοσίων Έργων
• Υπουργείο Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης
• Υπουργείο Πολιτισμού
• Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων
• Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης
• Υπουργείο Βιομηχανίας και ΕνεργείαςΥπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (Αιγιαλός και Παραλία – Φάροι-Λιμένες)
• Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (Στρατιωτικές Εγκαταστάσεις)
• Σύλλογοι Μηχανικών που εμπλέκονται στην παραγωγή δομημένου περιβάλλοντος, δηλαδή Αρχιτεκτόνων, Πολεοδόμων, Χωροτακτών, Πολιτικών Μηχανικών, Μηχανολόγων και Αγρονόμων Τοπογράφων, αλλά και Περιβαλλοντολόγων, Συγκοινωνιολόγων, Γεωλόγων και Αρχαιολόγων.
• Εκπρόσωποι των Πολυτεχνικών Σχολών (Έδρες Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης και Πολεοδομίας)
• Εκπρόσωποι Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού (ΚΕΔΕ)
• Εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων (Εργολήπτες, Ιδιώτες Κατασκευαστές, Ιδιοκτήτες, Ενοικιαστές)
• Εκπρόσωποι πολιτικών φορέων (Κομμάτων)
• Εκκλησία της Ελλάδος (Ναοδομία)
• Η επιπλέον δυνατότητα να καλείται επιστήμονας ειδικού ενδιαφέροντος κατά περίπτωση

2. Σε επίπεδο ΣΑΔΑΣ
Σύσταση διαρκούς επιτροπής του ΣΑΔΑΣ που θα έχει τρείς βασικούς σκοπούς:

• την συζήτηση των διατάξεων και την σύνταξη προτάσεων,
• την προώθηση των θέσεων του ΣΑΔΑΣ στην επιτροπή του Υπουργείου,
• την ενημέρωση του ΔΣ του ΣΑΔΑΣ (και των Τμημάτων του) για την πρόοδο των εργασιών.-

Χρηματοδοτικά Μέσα Ανάπτυξης

    Η περιφερειακή πολιτική της ΕΕ είναι μια πολιτική επενδύσεων. Στηρίζει τη δημιουργία απασχόλησης, την ανταγωνιστικότητα, την οικονομική ανάπτυξη, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την αειφόρο ανάπτυξη. Οι επενδύσεις αυτές συμβάλλουν στην υλοποίηση της στρατηγικής "Ευρώπη 2020". Με την περιφερειακή πολιτική η ΕΕ εκφράζει επίσης την αλληλεγγύη της προς τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και περιφέρειες, με τη συγκέντρωση πόρων σε περιοχές και τομείς όπου μπορούν να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Η περιφερειακή πολιτική στοχεύει στη μείωση των σοβαρών οικονομικών, κοινωνικών και εδαφικών ανισοτήτων που υπάρχουν ακόμη ανάμεσα στις περιφέρειες της Ευρώπης. Αν δεν εξαλειφθούν αυτές οι ανισότητες, κινδυνεύουν ορισμένοι από τους ακρογωνιαίους λίθους της ΕΕ, όπως η μεγάλη ενιαία αγορά και το νόμισμά της το ευρώ. Το διάστημα 2007-2013, η ΕΕ θα επενδύσει συνολικά 347 δισεκατομμύρια ευρώ στις περιφέρειες της Ευρώπης. Η χρηματοδότηση αυτή συμβάλλει για παράδειγμα στη βελτίωση των μεταφορών και των διαδικτυακών συνδέσεων σε απομακρυσμένες περιοχές, στην τόνωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων σε μειονεκτούσες περιοχές, στις επενδύσεις σε ένα καθαρότερο περιβάλλον και στη βελτίωση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων. Τα κονδύλια της ΕΕ επενδύονται επίσης στην καινοτομία, στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και μεθόδων παραγωγής, στην ενεργειακή απόδοση και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, χρηματοδοτείται από τρία Ταμεία, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) και το Ταμείο Συνοχής (Τ.Σ.), με τα οποία και υλοποιείται στον ελλαδικό Χώρο το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007 -2013.

1.0. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (E.R.D.F.:European Regional Development Fund).
    Το ΕΤΠΑ αποσκοπεί στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της μείωσης των περιφερειακών ανισορροπιών. Συγκεκριμένα, το ΕΤΠΑ χρηματοδοτεί:
α) άμεσες ενισχύσεις για επενδύσεις που πραγματοποιούνται σε επιχειρήσεις (ειδικότερα σε ΜΜΕ) προκειμένου να δημιουργηθούν βιώσιμες θέσεις εργασίας
β) έργα υποδομής που αφορούν κυρίως την έρευνα και την καινοτομία στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, του περιβάλλοντος, της ενέργειας και των μεταφορών
γ) χρηματοδοτικά μέσα (επιχειρηματικά κεφάλαια, ταμεία τοπικής ανάπτυξης, κλπ.) με στόχο την ενίσχυση της περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης και την προώθηση της συνεργασίας

μεταξύ των πόλεων και των περιφερειών
δ) μέτρα τεχνικής βοήθειας.

    Το ΕΤΠΑ μπορεί να παρέμβει στο πλαίσιο των τριών νέων στόχων της περιφερειακής πολιτικής. Αναλυτικότερα:

1.1. Στόχος 1. Σύγκλιση.
Στην περιοχή του στόχου σύγκλιση, το ΕΤΠΑ εστιάζει τη συνδρομή που χορηγεί στον εκσυγχρονισμό και τη διαφοροποίηση των οικονομικών δομών, καθώς και στη διατήρηση ή τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας. Οι δράσεις που υλοποιούνται με χρηματοδότηση του ΕΤΠΑ αφορούν τους ακόλουθους τομείς:
- έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (Ε&ΤΑ)
- καινοτομία και επιχειρηματικότητα
- κοινωνία της πληροφορίας
- περιβάλλον
- πρόληψη κινδύνων
- τουρισμός
- πολιτισμός
- μεταφορές
- ενέργεια
- εκπαίδευση
- υγεία

1.2. Στόχος 2.  Περιφερειακή Ανταγωνιστικότητα και Απασχόληση.
    Οι προτεραιότητες του στόχου περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και απασχόληση αρθρώνονται γύρω από τρεις άξονες:
- καινοτομία και οικονομία της γνώσης: ενίσχυση των περιφερειακών δυνατοτήτων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, προώθηση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας και ενίσχυση

των νέων χρηματοδοτικών μέσων, κυρίως για τις επιχειρήσεις που συνδέονται με την οικονομία της γνώσης.
- περιβάλλον και πρόληψη των κινδύνων: αποκατάσταση των μολυσμένων εκτάσεων, τόνωση της ενεργειακής απόδοσης, προαγωγή καθαρών δημόσιων αστικών μεταφορών και κατάρτιση

σχεδίων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση φυσικών και τεχνολογικών κινδύνων.
- πρόσβαση σε υπηρεσίες μεταφορών και τηλεπικοινωνιών γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος.

1.3. Στόχος 3.  Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία.
    Όσον αφορά τον στόχο ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία, η συνδρομή του ΕΤΠΑ επικεντρώνονται σε τρεις άξονες:
- ανάπτυξη διασυνοριακών οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
- καθιέρωση και ανάπτυξη διακρατικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της διμερούς συνεργασίας μεταξύ θαλάσσιων περιφερειών.
- ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της περιφερειακής πολιτικής μέσω της προώθησης της διαπεριφερειακής συνεργασίας, της ανάπτυξης δικτύων και της ανταλλαγής εμπειριών μεταξύ των

περιφερειακών και των τοπικών αρχών.
    Το ΕΤΠΑ αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στις εδαφικές ιδιαιτερότητες. Χρηματοδοτεί δράσεις που στοχεύουν να αμβλύνουν τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα των αστικών περιοχών. Επίσης, προνομιακής μεταχείρισης τυγχάνουν οι περιοχές με φυσικά γεωγραφικά μειονεκτήματα (νησιωτικές, ορεινές ή αραιοκατοικημένες περιοχές), καθώς και οι εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, οι οποίες λαμβάνουν πρόσθετες πιστώσεις ως αντιστάθμιση στην απομόνωσή τους.

2.0. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (E.S.F.: European Social Fund)
    Το ΕΚΤ αποσκοπεί στη βελτίωση των θέσεων απασχόλησης και των δυνατοτήτων απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρεμβαίνει στο πλαίσιο των στόχων σύγκλιση και περιφερειακή

ανταγωνιστικότητα και απασχόληση. Το ΕΚΤ χρηματοδοτεί τις δράσεις των κρατών μελών στους ακόλουθους τομείς:
- προσαρμογή των απασχολουμένων και των επιχειρήσεων: συστήματα δια βίου μάθησης, σχεδιασμός και προώθηση καινοτόμων οργανώσεων εργασίας.
- πρόσβαση στην απασχόληση των ατόμων που αναζητούν εργασία, των άεργων, των γυναικών και των μεταναστών.
- κοινωνική ένταξη των μειονεκτικών ατόμων και καταπολέμηση των διακρίσεων στην αγορά εργασίας.
- ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της μεταρρύθμισης των εκπαιδευτικών συστημάτων και της δικτύωσης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

3.0. Ταμείο Συνοχής (C.F.: Cohesion Fund)
    Το Ταμείο Συνοχής παρέχει βοήθεια στα κράτη μέλη που έχουν κατά κεφαλή ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕΕ) κατώτερο του 90% του κοινοτικού μέσου όρου, με στόχο τη μείωση της οικονομικής και κοινωνικής τους υστέρησης και τη σταθεροποίηση της οικονομίας τους. Χρηματοδοτεί δράσεις στο πλαίσιο του στόχου σύγκλιση και υπόκειται εφεξής στους ίδιους κανόνες προγραμματισμού, διαχείρισης και ελέγχου όπως το ΕΚΤ και το ΕΤΠΑ. Για το διάστημα 2007-2013, το Ταμείο Συνοχής χρηματοδοτεί δράσεις στη Βουλγαρία, την Ελλάδα, την Εσθονία, την Κύπρο, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και την Τσεχική Δημοκρατία. Η Ισπανία είναι επιλέξιμη για μεταβατική στήριξη δεδομένου ότι το κατά κεφαλή εθνικό ακαθάριστο εισόδημά της είναι κατώτερο του μέσου όρου της Ευρώπης των 15. Το Ταμείο Συνοχής χρηματοδοτεί δράσεις στους ακόλουθους τομείς:
- διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών, ιδίως τα έργα προτεραιότητας ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος που καθορίζονται από την Ένωση.
- περιβάλλον: στον τομέα αυτό, το Ταμείο Συνοχής μπορεί επίσης να χρηματοδοτήσει έργα που συνδέονται με την ενέργεια και τις μεταφορές, στο βαθμό που παρουσιάζουν σαφή πλεονεκτήματα για το περιβάλλον, ενεργειακή απόδοση, χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ανάπτυξη των σιδηροδρομικών μεταφορών, προώθηση των συνδυασμένων μεταφορών, ενίσχυση των δημόσιων μεταφορών, κλπ. Το Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει (με ειδική πλειοψηφία) την αναστολή της χρηματοδοτικής βοήθειας του Ταμείου Συνοχής σε περίπτωση που ένα κράτος παρουσιάσει υπερβολικό δημόσιο έλλειμμα, αν δεν λάβει μέτρα για την επανόρθωση αυτής της κατάστασης ή αν τα μέτρα που λαμβάνονται κρίνονται ανεπαρκή.

4.0. Βιώσιμη Πολιτική Συνοχής
    Τέσσερις κοινές πρωτοβουλίες αναπτύχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής), σε συνεργασία με τον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα, στο πλαίσιο της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, προκειμένου η πολιτική συνοχής να καταστεί πιο αποδοτική και βιώσιμη. Δύο από αυτές αφορούν την προώθηση μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής (JEREMIE και JESSICA), ενώ οι άλλες δύο (JASPERS και JASMINE) λειτουργούν ως μέσα παροχής τεχνικής βοήθειας.
4.1. JEREMIE: Οι Κοινοί Ευρωπαϊκοί Πόροι για τις Μικρές Επιχειρήσεις και τις Μεσαίες Επιχειρήσεις (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων. Προωθεί τη χρήση μέσων χρηματοοικονομικής τεχνικής για τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση μέσω των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων.
4.2. JESSICA: Η Κοινή Ευρωπαϊκή Υποστήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB). Στηρίζει τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και ανάπλαση μέσω μηχανισμών χρηματοοικονομικής τεχνικής.
4.3. JASPERS: Η Κοινή Βοήθεια για τη Στήριξη Σχεδίων στις Ευρωπαϊκές Περιφέρειες (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) είναι ένα μέσο παροχής τεχνικής βοήθειας στις δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ μεταξύ 2004 και 2007. Προσφέρει στα εν λόγω κράτη μέλη την απαιτούμενη υποστήριξη για την προετοιμασία μεγάλων έργων υψηλής ποιότητας, τα οποία θα συγχρηματοδοτηθούν από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
4.4. JASMINE: Η Κοινή Δράση για τη Στήριξη Μικροχρηματοπιστωτικών Οργανισμών στην Ευρώπη (Joint Action to Support Micro-finance Institutions in Europe) στοχεύει στην παροχή τόσο τεχνικής συνδρομής όσο και χρηματοοικονομικής υποστήριξης σε μη τραπεζικούς παρόχους μικροπιστώσεων και τους βοηθάει να βελτιώσουν την ποιότητα των υπηρεσιών τους, να επεκταθούν και να γίνουν βιώσιμοι. Η JASMINE αποσκοπεί επίσης στην προώθηση των ορθών πρακτικών στο πεδίο των μικροπιστώσεων και στην εκπόνηση ενός κώδικα δεοντολογίας για τους οργανισμούς μικροπιστώσεων.

5.0. JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas)
    Η JESSICA (Κοινή Ευρωπαϊκή Υποστήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές) είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναπτύχθηκε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB). Στηρίζει τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και ανάπλαση μέσω μηχανισμών χρηματοοικονομικής τεχνικής, και λόγω του αντικειμένου της, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιλέξουν να επενδύσουν μέρος των χρηματοδοτήσεών τους από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ σε ταμεία ανανεωμένων πιστώσεων, για να συμβάλλουν στην ανακύκλωση των οικονομικών πόρων, ώστε να επιταχύνουν τις επενδύσεις στις αστικές περιοχές της Ευρώπης. Η JESSICA προωθεί τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη υποστηρίζοντας έργα στους ακόλουθους τομείς:
- αστικές υποδομές – περιλαμβανομένων μεταφορών, ύδρευσης/επεξεργασίας λυμάτων, ενέργειας.
- χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος – για τουριστικές ή άλλες βιώσιμες χρήσεις.
- αποκατάσταση υποβαθμισμένων βιομηχανικών τοποθεσιών  περιλαμβανομένης της εκκαθάρισης και απορρύπανσης του χώρου.
- δημιουργία νέων επιφανειών για εμπορική χρήση, για τους τομείς των ΜΜΕ, των ΤΠ και/ή Ε&Α.
- πανεπιστημιακά κτήρια – ιατρικές, βιοτεχνολογικές και άλλες εξειδικευμένες εγκαταστάσεις
- βελτιώσεις στην ενεργειακή αποδοτικότητα.
    Οι χρηματοδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) χορηγούνται στα Ταμεία Αστικής Ανάπτυξης (TAA), τα οποία τις επενδύουν σε συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ή άλλα έργα που περιλαμβάνονται σε ολοκληρωμένα σχέδια βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Οι επενδύσεις αυτές μπορούν να λάβουν τη μορφή εισφοράς κεφαλαίων, δανείων και/ή εγγυήσεων. Εναλλακτικά, οι διαχειριστικές αρχές μπορούν να αποφασίσουν τη διοχέτευση των κεφαλαίων στα ΤΑΑ μέσω Ταμείων Συμμετοχών (ΤΣ), τα οποία συστήνονται για να επενδύσουν σε πολλά ΤΑΑ. Αυτό δεν είναι υποχρεωτικό, ωστόσο προσφέρει στις διαχειριστικές αρχές το πλεονέκτημα της δυνατότητας να αναθέτουν την εκτέλεση ορισμένων από τις εργασίες που απαιτούνται για την υλοποίηση της JESSICA σε έμπειρους επαγγελματίες. Η πλατφόρμα δικτύωσης του JESSICA τέθηκε σε λειτουργία το 2009 από την Επιτροπή Περιφερειακής Πολιτικής) σε συνεργασία με την ΕΤΕπ/CEB και το ETE για να στηρίξει την εφαρμογή του JESSICA.
    Λόγω του ανανεούμενου χαρακτήρα των εν λόγω μέσων, οι αποδόσεις των επενδύσεων επανεπενδύονται σε νέα έργα αστικής ανάπτυξης, ανακυκλώνοντας με τον τρόπο αυτόν τους δημόσιους πόρους και προωθώντας τη βιωσιμότητα και τον αντίκτυπο του ευρωπαϊκού και εθνικού δημόσιου χρήματος:
- Βιωσιμότητα: Τα μέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής όπως η JESSICA βασίζονται στην παροχή επιστρεπτέων ενισχύσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία σε επενδύσεις που αναμένεται να

αποφέρουν αποδόσεις, με τις οποίες θα εξοφληθούν οι επενδυτές. Αυτό αποτελεί μια πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση σε σχέση με τις ενισχύσεις που παραδοσιακά παρέχονται μέσω

επιχορηγήσεων.
- Μόχλευση: Συνδυάζοντας τα διαρθρωτικά ταμεία με άλλες υφιστάμενες πηγές χρηματοδότησης, η JESSICA αυξάνει ουσιαστικά τους πόρους, διευκολύνοντας την παροχή υποστήριξης σε μεγάλο αριθμό έργων.
- Ευελιξία: Η JESSICA προσφέρει ευελιξία, τόσο όσον αφορά τη δομή, όσο και τη χρήση των χρηματοδοτήσεων με επενδύσεις εισφοράς κεφαλαίων, δανείων ή εγγυήσεων, οι οποίες μπορούν να προσαρμοστούν στις ειδικές ανάγκες των συγκεκριμένων χωρών και περιφερειών.
- Εμπειρογνωμοσύνη: Η JESSICA δίνει τη δυνατότητα σε διαχειριστικές αρχές διαρθρωτικών ταμείων, πόλεις και κωμοπόλεις να συμπράττουν με τον ιδιωτικό και τον τραπεζικό τομέα. Αυτό συμβάλλει στη μόχλευση περαιτέρω επενδύσεων, καθώς και την αναβάθμιση των τεχνικών και χρηματοοικονομικών ικανοτήτων υλοποίησης και διαχείρισης των έργων.
- Εταιρικές σχέσεις: Η JESSICA αποτελεί τον καρπό της εταιρικής σχέσης μεταξύ της Κοινότητας της ΕΤΕ και της CEB. Μπορεί επιπλέον να λειτουργήσει ως ισχυρός καταλύτης για τη σύναψη εταιρικών σχέσεων μεταξύ χωρών, περιφερειών, πόλεων, ΕΤΕ, CEB, άλλων τραπεζών, επενδυτών κλπ., προκειμένου να διευθετηθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αστικές περιοχές.

5.1. Προϋποθέσεις Ένταξης
    Η ένταξη μίας αστικής ανάπτυξης στο JESSICA προϋποθέτει ωριμότητα του υπό ένταξη έργου. Το σύστημα αξιολόγησης είναι άμεσο με ένα σύστημα μοριοδότησης, ανάλογα με την πληρότητα του υπό εξέταση φακέλου. Αυτό σημαίνει απλά ότι εάν ένας φάκελος δεν είναι πλήρης, λαμβάνει μεν κάποια μόρια, αλλά παραμένει σε αναμονή, χωρίς να ενταχθεί και χωρίς να απαιτείται η επανυποβολή του. Εάν όμως κάποιο επόμενο σειριακά έργο, αξιολογηθεί ως πλέον πλήρες και με μεγαλύτερη μοριοδότηση, τότε απλά το ελλιπέστερο χάνει την σειρά του, υποβαθμιζόμενο ανάλογα. Δυνατότητα συμπλήρωσης του φακέλου του έργου –με την αντίστοιχη επιπλέον μοριοδότηση- έχει κάποιο έργου στο χρονικό παράθυρο του προγράμματος αλλά και κατά δεύτερο μέχρις εξάντλησης του διατιθέμενου πλαφόν. Το χρηματοδοτικό πλαφόν του JESSICA, είναι για την Αττική τα 50.000.000,00 Euros. Ο περιορισμός αυτός αυτόματα αποκλείει κάποια ανώριμα έργα λόγω αργοπορίας. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι στο Πρόγραμμα JESSICA, η Διαχειριστική Αρχή δεν είναι τα κατά Περιφέρεια ΠΕΠ, αλλά η κάθε Τράπεζα που έχει αναλάβει να τρέξει το JESSICA. Η δημόσια αρχή λειτουργεί απλά σαν παρατηρητής. Στο Πρόγραμμα JESSICA προτιμώνται τα έργα που έχουν ανταποδοτικό χαρακτήρα, δηλαδή αστική ανάπλαση μεν μιας περιοχής αλλά με την παράλληλη κατασκευή υπόγειου χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων.
    Για να θεωρηθεί ώριμο προς ένταξη πρέπει να περιλαμβάνει συνοπτικά τα κάτωθι:
- Απόφαση του αρμόδιου συλλογικού οργάνου του φορέα (Δημοτικό Συμβούλιο) για την υποβολή αίτησης χρηματοδότησης του προτεινόμενου έργου από το Ταμείο Αστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Αττικής.
- Στοιχεία τεκμηρίωσης της δυνατότητας εκτέλεσης του έργου στο συγκεκριμένο χώρο (τίτλοι ιδιοκτησίας, έγγραφα τεκμηρίωσης της προόδου των διαδικασιών απόκτησης του ακινήτου, συμφωνητικό παραχώρησης, κλπ).
- Άδειες - εγκρίσεις που έχουν ήδη ληφθεί και τυχόν διοικητικές ενέργειες που έχουν γίνει και είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του έργου (π.χ. έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, έγκριση αρμόδιας Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, έγκριση αρμόδιας Υπηρεσίας Δασών, οικοδομική άδεια, κλπ.)
- Τοπογραφικό διάγραμμα σε πρόσφατα ενημερωμένα τοπογραφικά υπόβαθρα.
- Αρχιτεκτονική, Στατική και Η/Μ μελέτη του έργου (τουλάχιστον σε επίπεδο προμελέτης) καθώς και οι απαιτούμενες βοηθητικές μελέτες του έργου με ανάλυση ανά ομάδα τόσο οικοδομικών όσο και Η/Μ εργασιών καθώς και ο απαιτούμενος εξοπλισμός.
- Γεωτεχνική Μελέτη (εάν απαιτείται και εφ’ όσον έχει εκπονηθεί).
- Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (εάν απαιτείται και εφ’ όσον έχει εκπονηθεί).
- Κυκλοφοριακή Μελέτη (εάν απαιτείται και εφ’ όσον έχει εκπονηθεί).
- Τεύχη Δημοπράτησης Έργου (εφ’ όσον έχουν εκπονηθεί).
    Στο χρηματοοικονομικό σκέλος απαιτείται η υποβολή Επιχειρησιακού Σχεδίου του Έργου, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Ταμείου Αστικής Ανάπτυξης Αττικής (στο εξής ΤΑΑΑ), που πρέπει να περιλαμβάνει τις κάτωθι ενότητες:
α. Ενότητα Α: Γενικά στοιχεία του φορέα υποβολής της πρότασης και του προτεινόμενου έργου
- Βασικά στοιχεία προτεινόμενου έργου.
- Φορέας Υποβολής Πρότασης.
- Μέθοδος Υλοποίησης του Έργου.
- Ολοκληρωμένο Σχέδιο Αειφόρου Αστικής Ανάπτυξης (ΟΣΑΑΑ) στο οποίο περιλαμβάνεται το προτεινόμενο έργο.
β. Ενότητα Β: Περιγραφή Προτεινόμενου Έργου - Χρονοδιάγραμμα
- Συνοπτική περιγραφή της περιοχής παρέμβασης.
- Αναλυτική περιγραφή του έργου.
- Σκοπιμότητα του έργου με βάση τις προτεραιότητες και τους στόχους του ΑΠ 4 του ΠΕΠ Αττικής.
- Στοιχεία κυριότητας ακινήτου
- Φάση / Στάδιο Ωριμότητας Έργου.
- Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης του Έργου.
γ.  Ενότητα Γ: Επιχειρηματικό Σχέδιο - Ανάλυση Οικονομικού Αντικειμένου Προτεινόμενου Έργου
- Προϋπολογισμός ανά κατηγορία εργασιών.
- Προτεινόμενο χρηματοδοτικό σχήμα.
- Τεκμηρίωση της δυνατότητας εξασφάλισης των λοιπών πηγών χρηματοδότησης εκτός της χρηματοδότησης από το ΤΑΑΑ.
- Ανάλυση της αγοράς στην οποία θα δραστηριοποιηθεί μέσω της λειτουργίας του έργου ο φορέας (δομή και μέγεθος αγοράς, ανάλυση ανταγωνισμού, τιμές αγοράς, τάσεις).
- Εμπειρία του φορέα υλοποίησης, λειτουργίας και εκμετάλλευσης του έργου.
- Σχέδιο Διοίκησης του Έργου.
- Χρηματοοικονομικός σχεδιασμός.

Φωτοβολταικά στη Στέγη

     Παραθέτουμε τα πλέον συνήθη ερωτήματα των ιδιοκτητών σχετικά με το Πρόγραμμα Φωτοβολταικά στη Στέγη.
    
    1. Τι συμβαίνει με την ενέργεια

    Ο τομέας των κτηρίων και ο τομέας των μεταφορών αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στη χώρα. Τα κτήρια στην Ελλάδα ευθύνονται για το 36 % της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ, κατά την περίοδο 2000–2005, αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά 24% φθάνοντας τα 8,54 Mtoe, (Million Tonnes of Oil Equivalent = Εκατομύρια Ισοδύναμοι Τόνοι Πετρελαίου) που αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις ενεργειακής κατανάλωσης κτηρίων στην Ευρώπη. Η ηλεκτρική κατανάλωση ενέργειας στον οικιακό τομέα συμμετέχει κατά 27% στο σύνολο της τελικής κατανάλωσης του Μ.Ο. της πενταετίας 2001-2005 του οικιακού τομέα, ενώ το υπόλοιπο 73% δαπανάται για τις θερμικές ανάγκες, κυρίως για θέρμανση χώρων και ζεστό νερό χρήσης. Η εικόνα αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην παλαιότητα των κτηρίων, καθώς και στην ενεργειακή συμπεριφορά των ενοίκων. Επιπλέον, σύμφωνα με το βασικό σενάριο αναφοράς για την εξέλιξη της ζήτησης του Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, η κατανάλωση στα κτήρια του οικιακού τομέα αυξάνεται ετησίως με ρυθμό 2% περίπου. Υφίσταται, επομένως, ιδιαιτέρως σημαντικό περιθώριο εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό κτηριακό τομέα. Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ελληνικά κτήρια είναι ιδιαιτέρως ενεργοβόρα είναι η παλαιότητά τους και η μη ενσωμάτωση σύγχρονης τεχνολογίας σε αυτά, λόγω έλλειψης σχετικής νομοθεσίας τα τελευταία 30 χρόνια.  Περισσότερα από αυτά τα κτήρια οικοδομήθηκαν πριν το 1980 και αντιμετωπίζουν θέματα όπως:
- μερική ή παντελή έλλειψη θερμομόνωσης,
- παλαιάς τεχνολογίας κουφώματα (πλαίσια/μονοί υαλοπίνακες),
- ελλιπή ηλιοπροστασία των νότιων και δυτικών όψεών τους,
- μη επαρκή αξιοποίηση του υψηλού ηλιακού δυναμικού της χώρας,
- ανεπαρκή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/κλιματισμού με αποτέλεσμα τη χαμηλή απόδοση,
- προσθήκη αυθαίρετων χώρων χωρίς μόνωση, που δεν προβλέπονται από την αρχική μελέτη του κτιρίου.
Σημαντική παράμετρος, επίσης, που καθορίζει την ενεργειακή απόδοση ενός κτηρίου είναι η συμπεριφορά των ενοίκων. Η ελλιπής ενημέρωση των χρηστών-κατοίκων σε θέματα ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης της ενέργειας, οδηγεί συχνά σε σπάταλες συμπεριφορές όπως η εγκατάσταση μεμονωμένων κλιματιστικών συστημάτων χωρίς μελέτη, η χρήση συσκευών χαμηλής απόδοσης, ή μη συντήρηση του συστήματος θέρμανσης, κ.α.
    
    2. Τι αποτελέσματα έχει η σπατάλη ενέργειας;
   Η ελλιπής, από ενεργειακής πλευράς, προστασία των υπαρχόντων κτηρίων από το εξωτερικό περιβάλλον, ο συνήθως μη ορθολογικός σχεδιασμός τους ως συνέπεια μίας περιβαλλοντικά αποκομμένης αρχιτεκτονικής αντίληψης που αγνοεί τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες, καθώς και η μέχρι σήμερα έλλειψη νομοθεσίας που να αφορά στην ενεργειακή και περιβαλλοντική προστασία των κτηρίων έχουν ως αποτέλεσμα:
- τη διόγκωση του ενεργειακού ισοζυγίου,
- την οικονομική συμπίεση των ασθενέστερων εισοδηματικών κοινωνικών ομάδων,
- την αύξηση του ενεργειακού ελλείμματος, ενώ παράλληλα τίθενται σε κίνδυνο οι δεσμεύσεις της χώρας για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως αυτές προκύπτουν από τη συμφωνία του Κιότο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτηρίων.
    
    3. Τι ονομάζετα Ηλιακή Ενέργεια;
    Με το όρο Ηλιακή Ενέργεια χαρακτηρίζουμε το σύνολο των διαφόρων μορφών ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Το φώς και η θερμότητα που ακτινοβολούνται, απορροφούνται από στοιχεία και ενώσεις στη Γη και μετατρέπονται σε άλλες μορφές ενέργειας. Η τεχνολογία σήμερα αξιοποιεί ένα μηδαμινό ποσοστό της καταφθάνουσας στην επιφάνεια του πλανήτη μας ηλιακής ενέργειας με τριών ειδών συστήματα: τα θερμικά ηλιακά, τα παθητικά ηλιακά και τα φωτοβολταϊκά συστήματα, τα οποία αναλύουμε στη συνέχεια.
    3.1. Θερμικά Ηλιακά Συστήματα
    Η πιο απλή και διαδεδομένη μορφή των θερμικών ηλιακών συστημάτων είναι οι γνωστοί σε όλους μας ηλιακοί θερμοσίφωνες, οι οποίοι απορροφούν την ηλιακή ενέργεια και στη συνέχεια, τη μεταφέρουν με τη μορφή θερμότητας σε κάποιο ρευστό, όπως το νερό για παράδειγμα. Η απορρόφηση της ηλιακής ενέργειας γίνεται μέσω ηλιακών συλλεκτών, σκουρόχρωμων δηλαδή επιφανειών καλά προσανατολισμένων στον ήλιο, οι οποίες βρίσκονται σε επαφή με νερό και του μεταδίδουν μέρος της θερμότητας που παρέλαβαν. Το παραγόμενο ζεστό νερό χρησιμοποιείται για απλή οικιακή ή πιο σύνθετη βιομηχανική χρήση, τελευταία δε ακόμη και για τη θέρμανση και ψύξη χώρων μέσω κατάλληλων διατάξεων.
    3.2. Παθητικά Ηλιακά Συστήματα
   Τα παθητικά ηλιακά συστήματα αποτελούνται από δομικά στοιχεία, κατάλληλα σχεδιασμένα και συνδυασμένα μεταξύ τους, ώστε να υποβοηθούν την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας για τον φυσικό φωτισμό των κτιρίων ή για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας μέσα σε αυτά. Τα παθητικά ηλιακά συστήματα αποτελούν την αρχή της Βιοκλιματικής Αρχιτεκτονικής και μπορούν να εφαρμοσθούν σε όλους σχεδόν τους τύπους κτιρίων.
    3.3. Φωτοβολταϊκά Συστήματα
    Όλοι έχουμε συναντήσει φωτοβολταϊκά συστήματα σε μικρούς υπολογιστές και ρολόγια. Πρόκειται για συστήματα που μετατρέπουν την ηλιακή ακτινοβολία σε ηλεκτρική ενέργεια και που, εδώ και πολλά χρόνια, χρησιμοποιούνται για την ηλεκτροδότηση μη διασυνδεδεμένων στο ηλεκτρικό δίκτυο καταναλώσεων. Δορυφόροι, φάροι και απομονωμένα σπίτια χρησιμοποιούν τα φωτοβολταϊκά για την ηλεκτροδότησή τους. Στην Ελλάδα, η προοπτική ανάπτυξης και εφαρμογής των Φ/Β συστημάτων είναι τεράστια, λόγω του ιδιαίτερα υψηλού δυναμικού ηλιακής ενέργειας. Η ηλεκτροπαραγωγή από Φωτοβολταϊκά έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα αποδίδει την μέγιστη ισχύ της κατά τη διάρκεια της ημέρας που παρουσιάζεται η μέγιστη ζήτηση.
Ανάλογα με τη χρήση του παραγόμενου ρεύματος, τα Φ/Β κατατάσσονται σε:
- Αυτόνομα συστήματα που η παραγόμενη ενέργεια των οποίων καταναλώνεται επιτόπου και εξολοκλήρου από την παραγωγή στην κατανάλωση
- Διασυνδεδεμένα συστήματα που η παραγόμενη ενέργεια των οποίων διοχετεύεται στο ηλεκτρικό δίκτυο για να μεταφερθεί και να καταναλωθεί αλλού.
    
    4. Τι είναι το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταικών
    Το Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων μέχρι 10 kWp, αφορά σε κτηριακές εγκαταστάσεις, που χρησιμοποιούνται για κατοικία ή για στέγαση πολύ μικρών επιχειρήσεων με διάρκεια του Προγράμματος έως 31 Δεκεμβρίου 2019. Το πρόγραμμα αφορά σε φωτοβολταϊκά συστήματα για παραγωγή ενέργειας που αποδίδεται στο Δίκτυο, τα οποία εγκαθίστανται στο δώμα ή τη στέγη κτηρίου, συμπεριλαμβανομένων στεγάστρων βεραντών, προσόψεων και σκιάστρων, όπως αυτά ορίζονται στο Ν. 1577/85 (παρ. 6 - άρθρο 11) καθώς και βοηθητικών χώρων του κτηρίου, όπως αποθήκες και χώροι στάθμευσης. (παρ. 17 – άρθρο 2). Το Πρόγραμμα αφορά όλη την Επικράτεια. Ως μέγιστη ισχύς των φωτοβολταϊκών συστημάτων ανά εγκατάσταση στο πλαίσιο του Προγράμματος ορίζεται, για την ηπειρωτική χώρα, τα Διασυνδεδεμένα με το Σύστημα νησιά και την Κρήτη τα 10kWp και για τα λοιπά Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά τα 5kWp.
    
    5. Ποιους αφορά το Πρόγραμμα;
    Δικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν οι κάτωθι:
- Φυσικά πρόσωπα μη επιτηδευματίες και φυσικά ή νομικά πρόσωπα επιτηδευματίες που κατατάσσονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα. Σημειώνουμε ότι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ισχύος άνω των 10 kWp σε εμπορικές-βιομηχανικές στέγες, διέπεται από άλλους κανόνες και ισχύουν γι’ αυτά τα συστήματα άλλα κίνητρα.
- Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) και τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το φωτοβολταϊκό σύστημα. Το δικαίωμα εγκατάστασης φωτοβολταϊκού συστήματος σε κτίριο ιδιοκτησίας Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), τη χρήση του οποίου έχει αναλάβει διαχειριστής (π.χ. σχολική επιτροπή), παρέχεται στο διαχειριστή, μετά από συναίνεση του κυρίου του κτηρίου.
Στην περίπτωση φωτοβολταϊκού συστήματος σε κοινόχρηστο ή κοινόκτητο χώρο κτηρίου, επιτρέπεται η εγκατάσταση ενός και μόνο συστήματος. Δικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν οι κύριοι οριζόντιων ιδιοκτησιών εκπροσωπούμενοι από το διαχειριστή ή ένας εκ των κυρίων των οριζόντιων ιδιοκτησιών μετά από παραχώρηση της χρήσης του κοινόχρηστου ή κοινόκτητου χώρου από τους λοιπούς συνιδιοκτήτες. Απαιτείται η συμφωνία του συνόλου των συνιδιοκτητών που αποδεικνύεται με πρακτικό ομόφωνης απόφασης της γενικής συνέλευσης ή με έγγραφη συμφωνία όλων των συνιδιοκτητών του κτηρίου, με ευθύνη των ενδιαφερομένων. Επιτρέπεται η παραχώρηση χρήσης χώρου για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος, μετά από έγγραφη συμφωνία του κυρίου του χώρου αυτού, σε κύριο οριζόντιας ιδιοκτησίας του κτηρίου όπου βρίσκεται ο χώρος.
    
    6. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;
    Προϋπόθεση για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι:
 - η ύπαρξη ενεργής σύνδεσης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο όνομα του κυρίου του φωτοβολταϊκού στο κτήριο όπου το σύστημα εγκαθίσταται.
- μέρος των θερμικών αναγκών σε ζεστό νερό χρήσης της ιδιοκτησίας του κυρίου του φωτοβολταϊκού, εφόσον αυτή χρησιμοποιείται για κατοικία, πρέπει να καλύπτεται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως πχ. Ηλιοθερμικά η ηλιακοί θερμοσίφωνες.
- όρος επιπλέον για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι η μη ύπαρξη δημόσιας ενίσχυσης στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Επενδυτικού νόμου, όπως κάθε φορά ισχύει, των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση δράσεων χρηματοδότησης (πχ. στο πλαίσιο ΕΠ του ΕΣΠΑ) και γενικότερα οποιουδήποτε άλλου προγράμματος χρηματοδότησης.
  
    7. Θα πουλάω όλο το ηλιακό ρεύμα που παράγω στη ΔΕΗ ή μόνο την περίσσεια;
    Όλη η παραγόμενη από το φωτοβολταϊκό ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο δίκτυο της ΔΕΗ και πληρώνεστε γι’ αυτή με 55 λεπτά την κιλοβατώρα (0,55 €/kWh), τιμή που είναι εγγυημένη για 25 χρόνια. Εσείς συνεχίζετε να αγοράζετε ρεύμα από τη ΔΕΗ και να το πληρώνετε στην τιμή που το πληρώνετε και σήμερα (περίπου 10-12 λεπτά την κιλοβατώρα). Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι η ΔΕΗ θα εγκαταστήσει ένα νέο μετρητή για να καταγράφει την παραγόμενη ενέργεια. Αν, για παράδειγμα, στο δίμηνο το φωτοβολταϊκό σας παράγει ηλεκτρική ενέργεια αξίας 250 € και καταναλώνετε ενέργεια αξίας 100 €, θα σας έρθει πιστωτικός λογαριασμός 150 €, ποσό που θα καταθέσει η ΔΕΗ στον τραπεζικό σας λογαριασμό.
    
    8. Αν είμαι οικιακός καταναλωτής, πρέπει να ανοίξω βιβλία στην εφορία;
    Όχι. Ο οικιακός μικροπαραγωγός ηλιακού ηλεκτρισμού δεν θεωρείται πια επιτηδευματίας, με άλλα λόγια απαλλάσσεται από το άνοιγμα βιβλίων στην εφορία. Όπως αναφέρει η σχετική κοινή υπουργική απόφαση, “δεν υφίστανται για τον κύριο του φωτοβολταϊκού συστήματος φορολογικές υποχρεώσεις για τη διάθεση της ενέργειας αυτής στο δίκτυο”. Με άλλα λόγια, τα όποια έσοδα έχετε από την πώληση της ενέργειας δεν φορολογούνται.
    
    9. Η απαλλαγή από τη φορολόγηση των εσόδων ισχύει και για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις; 
   Ναι, με την προϋπόθεση ότι τα κέρδη εμφανίζονται σε ειδικό λογαριασμό αφορολόγητου αποθεματικού. Σε περίπτωση διανομής ή κεφαλαιοποίησής τους, ισχύει η τρέχουσα φορολογία για τα κέρδη που διανέμονται.
    
     10. Χρειάζεται κάποια ειδική άδεια;
    Όχι. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση “Έγκριση ειδικών όρων για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών και σε οικισμούς” (25-8-2010) δεν χρειάζεται πλέον ούτε η άδεια εργασιών μικρής κλίμακας από την Πολεοδομία, όπως ίσχυε μέχρι πρότινος. Απλώς γνωστοποιείτε την έναρξη εργασιών στη ΔΕΗ όταν καταθέτετε εκεί φάκελο για σύνδεση του συστήματός σας με το δίκτυο.
    
    11. Υπάρχουν πολεοδομικοί όροι που πρέπει να τηρούνται;
    Δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση των φωτοβολταϊκών πάνω από την απόληξη του κλιμακοστασίου και του φρεατίου ανελκυστήρα. Η διάταξη των φωτοβολταϊκών πλαισίων δεν θα πρέπει να δημιουργεί χώρο κύριας ή βοηθητικής χρήσης ή ημιυπαίθριο. Σε περίπτωση ορόφου σε υποχώρηση, οι εγκαταστάσεις αυτές θα περιορίζονται στο περίγραμμα του ορόφου. Σε περίπτωση τοποθέτησης των φωτοβολταϊκών σε υπάρχουσα στέγη, θα πρέπει αυτή να γίνεται εντός του περιγράμματος της στέγης ακολουθώντας την κλίση της. Αν τα φωτοβολταϊκά τοποθετούνται σε δώμα, θα πρέπει η απόσταση από το στηθαίο του δώματος να είναι κατ’ ελάχιστο μισό μέτρο για λόγους ασφαλείας.
    
    12. Τι βήματα πρέπει να κάνω;
    α. Ελάτε σε επαφή με μία εταιρία που θα σας προμηθεύσει τον εξοπλισμό και θα κάνει την εγκατάσταση για να αποφασίσετε τι σύστημα θα επιλέξετε τελικά και πως θα εγκατασταθεί.
    β. Με τη βοήθεια της εταιρίας-εγκαταστάτη, κάνετε αίτηση στην τοπική μονάδα Δικτύου της ΔΕΗ (Περιοχή) στην οποία γνωστοποιείτε και την έναρξη εργασιών, υπογράφοντας εσείς και ο υπεύθυνος για την εγκατάσταση μηχανικός. Η ΔΕΗ εξετάζει το αίτημα και προβαίνει εντός είκοσι (20) ημερών από την παραλαβή της αίτησης στην έγγραφη διατύπωση Προσφοράς Σύνδεσης, η οποία περιλαμβάνει την περιγραφή και τη δαπάνη των έργων σύνδεσης και ισχύει για τρεις (3) μήνες από την ημερομηνία έκδοσής της. Αφού κάνετε αποδεκτή την προσφορά όρων σύνδεσης, υπογράφετε τη σύμβαση καταβάλλοντας τη σχετική δαπάνη στην ΔΕΗ. Η ΔΕΗ κατασκευάζει τα έργα σύνδεσης εντός είκοσι (20) ημερών από την υπογραφή της Σύμβασης Σύνδεσης, εφόσον δεν απαιτούνται νέα έργα Δικτύου (πέραν της εγκατάστασης νέου μετρητή).
    γ. Υποβάλετε αίτηση κατάρτισης της Σύμβασης Συμψηφισμού στην τοπική υπηρεσία Εμπορίας της ΔΕΗ, ή στα γραφεία άλλου προμηθευτή (εφόσον η ΔΕΗ δεν είναι ο προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας για τον συγκεκριμένο μετρητή κατανάλωσης με τον οποίο θα γίνεται συμψηφισμός). Η Σύμβαση υπογράφεται εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την παραλαβή του αιτήματος.
   δ. Υποβάλετε αίτηση ενεργοποίησης της σύνδεσης στην Περιοχή ΔΕΗ. Η ΔΕΗ σας ειδοποιεί τηλεφωνικά για τον ορισμό της ημερομηνίας διενέργειας του ελέγχου της εγκατάστασης. Η ενεργοποίηση της σύνδεσης γίνεται αμέσως μετά από την επιτυχή ολοκλήρωση του ελέγχου.
    
    13. Τι χώρος απαιτείται;
    Εξαρτάται αν η εγκατάσταση θα γίνει σε δώμα ή σε κεραμοσκεπή. Κατ’ αρχήν ο χώρος θα πρέπει να είναι ασκίαστος και, ει δυνατόν, τα φωτοβολταϊκά θα πρέπει να βλέπουν το νότο και να έχουν μια κλίση κοντά στις 30 μοίρες (για δώματα). Αν δεν συμβαίνει αυτό (αν δηλαδή η στέγη σας σκιάζεται ή ο προσανατολισμός της δεν είναι νότιος), το φωτοβολταϊκό σας θα έχει μειωμένη απόδοση, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν είναι βιώσιμη οικονομικά η επένδυσή σας. Το πόσα τετραγωνικά μέτρα χρειάζεστε, εξαρτάται από το χώρο εγκατάστασης (δώμα ή κεκλιμένη στέγη) και από την τεχνολογία των φωτοβολταϊκών που θα επιλέξετε (κρυσταλλικά ή thin-film). Σε ένα δώμα, για παράδειγμα, θα χρειαστείτε χοντρικά περί τα 15 τετραγωνικά μέτρα για κάθε κιλοβάτ, ενώ σε μια κεραμοσκεπή 7- 10 τ.μ. (για κρυσταλλικά πλαίσια). Η εταιρία που θα σας προμηθεύσει τον εξοπλισμό θα σας υπολογίσει ακριβώς το χώρο που χρειάζεστε. Ένας χοντρικός κανόνας για να βεβαιωθείτε ότι το σύστημά σας δεν θα αποδίδει λιγότερο λόγω σκιάσεων, είναι ο εξής: η απόσταση από το τυχόν εμπόδιο (κτίριο, δέντρο, κ.λπ) πρέπει να είναι διπλάσια του ύψους του εμποδίου.
    
    14. Θα αντέξει η στέγη μου το βάρος των φωτοβολταϊκών;
    Το μέσο βάρος των φωτοβολταϊκών μαζί με τη βάση στήριξης είναι περί τα 20-25 κιλά ανά τετραγωνικό μέτρο. Συνεπώς, κατά τεκμήριο δεν υπάρχει πρόβλημα, ιδιαίτερα σε νεόδμητα κτίρια, αφού η στέγη σχεδιάζεται για να αντέχει πολύ μεγαλύτερα βάρη. Σε κάθε περίπτωση πάντως, θα προηγηθεί έλεγχος για τη στατική επάρκεια της στέγης.
    
    15. Θα βλάψω την μόνωση της οροφής για να εγκαταστήσω το φωτοβολταϊκό;
    Συνήθως όχι. Ακόμη όμως και αν χρειαστεί να τραυματιστεί η θερμομόνωση ή η υγρομόνωση της ταράτσας για να στηθούν οι βάσεις στήριξης του φωτοβολταϊκού, γίνονται πάντα εργασίες αποκατάστασης, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα.
    
    16. Υπάρχει περίπτωση να έχω υπερθέρμανση της ταράτσας μου λόγω των φωτοβολταϊκών;
    Όχι, γιατί τα φωτοβολταϊκά δεν απορροφούν την γύρω ακτινοβολία, αλλά αξιοποιούν την ακτινοβολία που ούτως ή άλλως θα έπεφτε στη συγκεκριμένη επιφάνεια. Προκειμένου να απορροφήσουν τη μέγιστη δυνατή ηλιακή ακτινοβολία, τα φωτοβολταϊκά πλαίσια έχουν σκουρόχρωμη επιφάνεια η οποία μάλιστα καλύπτεται από μία ανακλαστική στρώση για να παγιδεύεται η ηλιακή ακτινοβολία. Χάρη σ’ αυτή την ανακλαστική επιφάνεια άλλωστε, τα φωτοβολταϊκά δεν γυαλίζουν και έχουμε μειωμένα φαινόμενα αντανάκλασης που ορισμένες φορές θα μπορούσαν να είναι ενοχλητικά. Όπως έδειξαν σχετικές μετρήσεις, τα φωτοβολταϊκά αντανακλούν λιγότερο από τα αυτοκίνητα όταν πέσει πάνω τους η ηλιακή ακτινοβολία. Συνέπεια της σκουρόχρωμης επιφάνειας είναι βέβαια ότι αυξάνεται η θερμοκρασία του φωτοβολταϊκού πλαισίου σε σχέση με τον περιβάλλοντα αέρα., και στη συνέχεια διαχέεται στο περιβάλλον.
    Το αμέσως επόμενο ερώτημα είναι αν αυτή η θερμότητα που φεύγει από τα πλαίσια μπορεί να αυξήσει σημαντικά τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος ιδιαίτερα σε μία στέγη. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, για τον απλό λόγο ότι η μάζα του αέρα είναι πρακτικά άπειρη σε σχέση με τη μάζα των φωτοβολταϊκών και είναι αδύνατο να αυξηθεί η θερμοκρασία του αέρα σε κάποια απόσταση από τα πλαίσια. Για την ακρίβεια, μόλις 1-2 εκατοστά από την επιφάνεια των πλαισίων, η θερμοκρασία είναι αυτή του περιβάλλοντος. Άλλωστε, μεταξύ φωτοβολταϊκού και στέγης υπάρχει ένα κενό για να περνάει ο αέρας δροσίζοντας το φωτοβολταϊκό (κάτι που, συν τοις άλλοις, αυξάνει και την απόδοσή του). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η θερμοκρασία του δώματος κάτω ακριβώς από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια είναι χαμηλότερη απ’ ότι η θερμοκρασία του ακάλυπτου δώματος. Σε μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα με άπνοια, η θερμοκρασία του δώματος κάτω από τα φωτοβολταϊκά μπορεί να είναι και 13 βαθμούς χαμηλότερη από το ακάλυπτο τμήμα του δώματος.
    
    17. Μπορώ να συνδυάσω το φωτοβολταϊκό με πράσινη στέγη;
    Ασφαλώς. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πολλαπλά οφέλη. Η μεν πράσινη στέγη δροσίζει το φωτοβολταϊκό και αυξάνει την απόδοσή του, το δε φωτοβολταϊκό εμποδίζει τη γρήγορη εξάτμιση και απαιτείται λιγότερο νερό για την πράσινη στέγη. Επιπλέον, μετρήσεις έδειξαν ότι αυξάνει και η βιοποικιλότητα της πράσινης στέγης στα σημεία που σκιάζεται από τα φωτοβολταϊκά..
    
    18. Τι εξοπλισμός χρειάζεται;
    Ένα φωτοβολταϊκό σύστημα αποτελείται από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια (φωτοβολταϊκή γεννήτρια που ακουμπά σε μια μεταλλική βάση στήριξης), και τον αντιστροφέα (inverter) που μετατρέπει το συνεχές ρεύμα που παράγουν τα φωτοβολταϊκά σε εναλλασσόμενο της ίδιας ποιότητας με το ρεύμα της ΔΕΗ. Το ρεύμα αυτό περνά από ένα μετρητή και διοχετεύεται στο δίκτυο.
    
    19. Πόσα κιλοβάτ χρειάζομαι για το σπίτι μου;
    Δεδομένου ότι πουλάτε όλη την παραγόμενη ενέργεια στο δίκτυο και συνεχίζετε να αγοράζετε από τη ΔΕΗ, η ερώτηση αυτή δεν έχει νόημα. Το πόσα κιλοβάτ θα βάλετε, εξαρτάται μόνο από δύο παράγοντες:
α. Πόσο χωράει η στέγη σας, και
β.  Πόσα χρήματα θέλετε να ξοδέψετε
    
    20. Πόση ενέργεια παράγει ένα φωτοβολταϊκό;
    Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον ήλιο είναι εξαιρετικά προβλέψιμη. Αυτό που ενδιαφέρει, είναι πόσες κιλοβατώρες θα σας δώσει το σύστημά σας σε ετήσια βάση. Σε γενικές γραμμές, ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στην Ελλάδα παράγει κατά μέσο όρο ετησίως περί τις 1.150-1.500 κιλοβατώρες ανά εγκατεστημένο κιλοβάτ (kWh/kWp ανά έτος). Προφανώς στις νότιες και πιο ηλιόλουστες περιοχές της χώρας ένα φωτοβολταϊκό παράγει περισσότερο ηλιακό ηλεκτρισμό απ’ ότι στις βόρειες.
    
    21. Πόσο μεγάλη είναι η δαπάνη;
    Εξαρτάται από το τι σύστημα θα βάλετε και που. Προσεγγιστικά, ένα φωτοβολταϊκό κοστίζει περί τα 7.000 Euro, ενώ ένα μεγαλύτερο σύστημα των 5-10 περί τα 15.000 Euro.. H διαφορά είναι ότι το φωτοβολταϊκό αποφέρει κέρδη για πάνω από 25 χρόνια. Σε αντίθεση με τα περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες που καταναλώνουμε, το κόστος των φωτοβολταϊκών πέφτει διαχρονικά. Η νέα νομοθεσία δίνει κίνητρα ώστε, σε κάθε περίπτωση, να κάνετε απόσβεση του συστήματος σας και να έχετε και ένα λογικό κέρδος. Δεν είναι ανάγκη να βάλετε όλο το ποσό από την τσέπη σας. Μπορείτε να καλύψετε ένα μικρό μόνο μέρος της δαπάνης (π.χ. 25%) και το υπόλοιπο να το καλύψετε με δάνειο από κάποια τράπεζα. Οι περισσότερες τράπεζες πλέον καλύπτουν έως και το 100% της αξίας του φωτοβολταϊκού με ιδιαίτερα ευνοϊκά επιτόκια. Σε κάθε περίπτωση, οι αποδόσεις που θα έχετε από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών θα είναι καλύτερες από όλες τις τραπεζικές αποδόσεις, σταθερές και εγγυημένες ούσες για 25 έτη.
    
    22. Ποιο είναι το περιβαλλοντικό όφελος;
    Κάθε κιλοβατώρα που παράγεται από φωτοβολταϊκά, και άρα όχι από συμβατικά ρυπογόνα καύσιμα, συνεπάγεται την αποφυγή έκλυσης ενός περίπου κιλού διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ένα κιλοβάτ (kWp) φωτοβολταϊκών αποτρέπει κάθε χρόνο την έκλυση 1,3 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, όσο δηλαδή θα απορροφούσαν δύο στρέμματα δάσους (ή αντίστοιχα 100 δέντρα). Για να παραχθεί η ίδια ηλεκτρική ενέργεια με πετρέλαιο, απαιτούνται 2,2 βαρέλια πετρελαίου κάθε 17 από 17 χρόνο.
    
    23. Πότε ξεκινά το Πρόγραμμα;
    Το πρόγραμμα αναμένεται να ξεκινήσει το αργότερο μέσα στον Ιανουάριο 2011. Ήδη έχουν επιλεχθεί οι τέσσερις τράπεζες (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς), που προσφέρουν χαμηλά επιτόκια (με την επιδότηση θα διαμορφωθούν κάτω από το 5%).-

Βιώσιμη Διαχείριση Χώρου

1.0. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η μονοδιάστατη οικονομική αναπτυξιακή δραστηριότητα των τελευταίων χρόνων καταστρέφει αλόγιστα το περιβάλλον. Η πρακτική αυτή, ενισχύει την άποψη ότι είτε η ανάπτυξη θα είναι ολοκληρωμένη, δηλαδή ταυτόχρονα σε οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό και πολιτισμικό επίπεδο, σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον, είτε δεν θα υπάρχει καθόλου. Το ζήτημα αυτό, θέτει επιτακτικά το θέμα του Χωροταξικού Σχεδιασμού, που καταλήγει μεν στην διαχείριση του Χώρου, αλλά με τους όρους της Βιώσιμης Ανάπτυξης στην υφιστάμενη πλέον Οικονομική Κρίση.


Θα προσπαθήσω λοιπόν στη συνέχεια, να περιγράψω σύντομα αυτές τις έννοιες.

2.0. ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Το χωροταξικό και πολεοδομικό χάος που επικρατούσε στη χώρα μας επιχείρησε να διευθετήσει το Σύνταγμα του 1975. Σύμφωνα με αυτό, όλα τα όργανα της πολιτείας έχουν υποχρέωση να αναδιαρθρώσουν χωροταξικά τη χώρα και να προωθήσουν πολιτικές και δράσεις για την πολεοδόμηση και την επέκταση των πόλεων και των οικιστικών περιοχών. Το Σύνταγμά μας προστατεύει επίσης με νεωτεριστικές διατάξεις τόσο το φυσικό όσο και το πολιτιστικό περιβάλλον. Ορίζεται λοιπόν σαν χωροταξικός ο σχεδιασμός που συνίσταται στην ανάλυση των στοιχείων της δεδομένης κατάστασης, στην πρόγνωση μελλουσών εξελίξεων και στη δόμηση μίας κανονιστικής τάξης, με τελική επιδίωξη τη διαμόρφωση του χώρου σύμφωνα με αυτή την τάξη[1].

H αρχή της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης, θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά σε εθνικό επίπεδο με το Νόμο 2508/1997[2] για τη Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη και, στη συνέχεια, με το Νόμο 2742/1999[3] σχετικά με τον Χωρικό Σχεδιασμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη. Πρόκειται για μία αρχή η οποία ούτε στατική έννοια έχει ούτε και αποκλειστικά περιβαλλοντικό περιεχόμενο. Αντίθετα, η περιβαλλοντική της συνιστώσα οφείλει να εναρμονίζεται με τις παραμέτρους της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, με στόχο τη συγκρότηση ενός ολοκληρωμένου αναπτυξιακού προτύπου.

Για την προώθηση της βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης απαιτείται η εναρμόνιση τριών πεδίων καθοριστικής σημασίας για τη χωροταξική οργάνωση της εθνικής επικράτειας. Τα πεδία αυτά είναι:
1) της ισόρροπης πολυκεντρικής ανάπτυξης,
2) της ισότητας στην πρόσβαση στα κύρια δίκτυα μεταφορών, ενέργειας και επικοινωνιών, και τέλος
3) της προστασίας και της συνετής διαχείρισης του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.

Η βιώσιμη χωρική ανάπτυξη αποσκοπεί στην υλοποίηση τριών φαινομενικά αντιφατικών μεταξύ τους στόχων, της οικονομικής μεγέθυνσης, της κοινωνικής συνοχής και της περιβαλλοντικής προστασίας. Οι στόχοι αυτοί επιδιώκονται σήμερα σε εθνικό επίπεδο με την υιοθέτηση ενός συστήματος χωρικού σχεδιασμού τριών βαθμίδων:

1) Στην πρώτη βαθμίδα ανήκει ο χωροταξικός σχεδιασμός. Το μέσο για την υλοποίηση του πρώτου αυτού επιπέδου, το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, καλύπτει όλο τον εθνικό χώρο. Το Πλαίσιο αυτό εξειδικεύεται, αφενός ανά τομείς και δραστηριότητες με τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (πχ. του Τουρισμού, της Βιομηχανίας και των Λιμένων) και αφετέρου ανά Περιφέρεια με τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης

2) Με τον χωρικό σχεδιασμό δεύτερης βαθμίδας, δηλαδή τον πολεοδομικό σχεδιασμό, εξειδικεύονται οι στρατηγικές αρχές και οι κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασμού σε τοπικό επίπεδο. Τα μέσα υλοποίησης του πολεοδομικού σχεδιασμού είναι τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ).

3) Στην τρίτη βαθμίδα του χωρικού σχεδιασμού ανήκει η πολεοδομική μελέτη που εξειδικεύει και υλοποιεί σε επίπεδο Οικοδομικού Τετραγώνου, τους στόχους και τις χρήσεις γης που καθορίζει το ΓΠΣ, και με την οποία καθορίζονται οι κανονιστικοί όροι και περιορισμοί δόμησης.

Οι στόχοι του βιώσιμου χωρικού σχεδιασμού αναφέρονται, πέραν της περιβαλλοντικής προστασίας, στην εξασφάλιση των καλύτερων δυνατών όρων διαβίωσης και λειτουργικότητας των οικισμών. Συγκεκριμένα, με το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου επιδιώκεται κυρίως: [4]

· η προστασία και η αποκατάσταση του περιβάλλοντος, η διατήρηση των οικολογικών αποθεμάτων και η προβολή και η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της κάθε νησιωτικής περιφέρειας,

· η ενίσχυση της διαρκούς και ισόρροπης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της νησιωτικής περιφέρειας, και

· η στήριξη της οικονομική και κοινωνικής συνοχής στο σύνολο της νησιωτικής περιφέρειας.

Στο Περιφερειακό Πλαίσιο αξιολογείται η υπάρχουσα κατάσταση και οι προοπτικές σε επίπεδο νησιωτικής περιφέρειας, και τα νησιά της κάθε περιφέρειας κατατάσσονται σε τρεις ομάδες, ανάλογα με την έκτασή τους και την ανάπτυξή τους. Στην λεγόμενη Ομάδα ΙΙ που αναφέρεται σε νησιά που αναπτύσσονται μεν τουριστικά, ενώ παράλληλα διαθέτουν και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, κατατάσσεται και η Κύθνος.[5]

Η αρχή της φέρουσας ικανότητας, είναι βασική για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης, ιδιαίτερα για τα νησιώτικα οικοσυστήματα..[6] Η έννοια της φέρουσας ικανότητας, αφορά τον μέγιστο αριθμό των ειδών που μπορεί να υποστηρίξει ένα οικοσύστημα κατά τη διάρκεια της εποχής του έτους, με τις δυσμενέστερες συνθήκες. Η αρχή αυτή πρακτικά σημαίνει ότι σημαντικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος είναι τα ευπαθή ή ευαίσθητα οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα μικρά νησιά, -όπως η Κύθνος- τα οποία χαρακτηρίζονται από την ενότητα και τη λιτή συμμετρία του τοπίου τους, τη στενή αλληλεξάρτηση των ανθρωπογενών συστημάτων (δημογραφικού, πολιτιστικού, κοινωνικοοικονομικού κλπ), και του φυσικού περιβάλλοντος, με συνέπεια να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε εξωγενείς παρεμβάσεις. Ουσιώδης όρος για την προστασία των μικρών νησιών είναι τα Ειδικά Χωροταξικά Σχέδια. Αυτά, δεδομένου ότι τα νησιά είναι δεκτικά μόνο ήπιας ανάπτυξης, πρέπει να προβλέπουν και να διατάσσουν στο χώρο των νησιών μόνο εκείνες τις μορφές ανάπτυξης που είναι συμβατές με την αρχή της διατήρησης αμείωτου του πολιτιστικού και φυσικού κεφαλαίου τους.[7]

Αναφερόμενοι στην βαθμίδα του Πολεοδομικού Σχεδιασμού, ας σταθούμε ειδικότερα στο μέσο υλοποίησής του, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.). Η πρόταση πολεοδομικής οργάνωσης με την εκπόνηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, αναφέρεται κυρίως στον καθορισμό των χρήσεων γης, στα πολεοδομικά κέντρα, στο κύριο δίκτυο κυκλοφορίας, στην πυκνότητα και στο μέσο συντελεστή δόμησης κατά πολεοδομική ενότητα, σε απαγορεύσεις δόμησης και χρήσης, στις γενικές κατευθύνσεις και στο γενικό θεσμικό πλαίσιο των περιοχών ειδικής προστασίας.

Ή έλλειψη χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στην Κύθνο έχει αφήσει την οικιστική μεγέθυνση περίπου ανεξέλεγκτη. Το γεγονός αυτό αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα στην Ευρώπη, και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις βασικές αρχές ενός χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, πού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας γενικότερης αναπτυξιακής στρατηγικής. Η στρατηγική αυτή, κατάλληλα προσαρμοζόμενη σε τοπικό επίπεδο, και με τον ενεργό ρόλο της Νομαρχιακής και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί όλα τα στοιχεία πού αποτελούν για το νησί φυσικά πλεονεκτήματα, όπως το απαράμιλλο τοπίο, η ιστορία και η πλούσια πολιτιστική παράδοση. Η ορθή αξιοποίηση αυτών των πλεονεκτημάτων έχει τεράστια οικονομική σημασία. Σε άλλες περιοχές έχει αποτελέσει βασική πηγή εισοδήματος, πού διαχέεται σε ευρύτατα στρώματα των τοπικών κοινωνιών.[8]

Συνεχίζοντας στην τρίτη βαθμίδα, η ένταξη μιας ορισμένης περιοχής στο σχέδιο πόλεως, προϋποθέτει κατά πρώτο την ύπαρξη εγκεκριμένου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, και κατά δεύτερο την εκπόνηση Πολεοδομικής Μελέτης. Η εφαρμογή της Πολεοδομικής Μελέτης γίνεται με την κύρωση της Πράξης Εφαρμογής.

3.0. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Σε αρχιτεκτονικό επίπεδο τώρα, με τον όρο μονοπάτια εννοούνται οι προσβάσεις που είναι προσπελάσιμες όχι μόνον από ανθρώπους αλλά και από στοιχειώδη μέσα μεταφοράς. Μέχρι το 1960 περίπου, τα μονοπάτια αποτελούσαν το βασικότερο σύστημα πρόσβασης των κατοίκων από τους οικισμούς στα χωράφια και άλλους χώρους δραστηριοτήτων (π.χ. λιμάνι).

Οι προσβάσεις αυτές περιβάλλονται συστηματικά από καλά δομημένες ξερολιθιές. Οι διαδρομές που καθόριζαν ήταν φαινομενικά ακανόνιστες αλλά ακολουθούσαν την τοπογραφία του εδάφους και ήταν πολύ λειτουργικές. Το επίπεδο των μονοπατιών πολλές φορές ήταν χαμηλότερο από τα παρακείμενα χωράφια, χάρις στην ύπαρξη των ξερολιθιών που, εκτός από όρια, λειτουργούσαν και σαν τοίχοι αντιστήριξης.

Η κατασκευή των μονοπατιών παρουσίαζε πολλές διαφοροποιήσεις και ακολουθούσε κάποια συγκεκριμένη ιεραρχία. Τα βασικά μονοπάτια ήταν λιθόστρωτα και στα δύσκολα σημεία βαθμιδωτά, η ακόμα και με κάθετη τοποθέτηση της σχιστόπλακας, για μείωση της οιλισθηρότητας Σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εμφανείς και εργασίες οδοποιίας, κυρίως λαξεύσεις βράχων. Τα βασικά μονοπάτια είναι και κατά πάσα πιθανότητα τα παλαιότερα και αποτελούσαν τα όρια των μεγάλων ιδιοκτησιών γης της περιόδου πριν την ανεξαρτησία. Τα υπόλοιπα μονοπάτια προέκυψαν μετέπειτα από διαδοχικές κατατμήσεις γης στις μεταγενέστερες περιόδους.

Σήμερα το σύστημα των μονοπατιών βαθμιαία αντικαθίσταται από σύστημα δρόμων. Οι λόγοι είναι βασικά κατά πρώτο η εγκατάλειψη της αγροτικής δραστηριότητας στις περισσότερες επικλινείς περιοχές και κατά δεύτερο οι τεχνολογικές αλλαγές με τη χρήση αυτοκινήτου για τις μετακινήσεις και τη μηχανοποίηση της αγροτικής δραστηριότητας. Για τον λόγο αυτό σχεδόν όλα τα χρήσιμα μονοπάτια έχουν μετατραπεί σε δρόμους διαφόρων κατηγοριών και αμφιβόλων συγκοινωνιακών προδιαγραφών, ενώ τα μονοπάτια που έχουν περιπέσει σε αχρηστία είναι πλέον στην πλειοψηφία τους αδιάβατα.

4.0. ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον (1992) θα παραμείνει στην ιστορία της ανθρωπότητας, σαν η καθοριστική που τερμάτισε την ιδεοληψία της οικονομικής ανάπτυξης. Όλες οι χώρες είχαν ακολουθήσει έναν ανταγωνισμό αγρίας ανάπτυξης, αδιαφορώντας για το φυσικό κόστος της οικονομικής αυτής προόδου. Η Διακήρυξη του Ρίο συμπληρώθηκε με την Agenda 21, το μεγάλο έργο της Διάσκεψης. Έτσι, μετά το Ρίο, η εμμονή στην μονομερή οικονομική μεγέθυνση δεν είναι απλώς παρωχημένη πολιτική, αλλά παράνομη και ανήθικη.[9]

Ορίζεται σαν Βιώσιμη (ή Αειφόρος) Ανάπτυξη, η ορθή διαχείριση των διατιθέμενων πόρων. Σε έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου αναφέρεται ότι δεν υπάρχει μέχρι σήμερα ένας κοινά αποδεκτός ορισμός της έννοιας της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Οι λέξεις αειφορία και βιωσιμότητα λοιπόν είναι τόσο γενικές και δέχονται τόσες πολλές ερμηνείες, που τελικά ο ορισμός τους καταλήγει να εξαρτάται κάθε φορά από την άποψη των ατόμων που τις διατυπώνουν

Κόβοντας δέντρα γρηγορότερα απ’ ότι αναφύονται, ψαρεύοντας περισσότερα ψάρια απ’ ότι επιτρέπει ο ρυθμός αποκατάστασης των πληθυσμών τους και δημιουργώντας βουνά αποβλήτων, η ανθρωπότητα υπερβαίνει την ικανότητα του πλανήτη να παράγει τροφή, ενέργεια και πολλές άλλες οικολογικές υπηρεσίες που είναι ουσιώδεις για τη ζωή.

Στον ελλαδικό χώρο σήμερα, μία από τις βασικές μορφές αναπτυξιακής δράσης θεωρείται ο τουρισμός. Ο συνδυασμός του με άλλες μορφές δράσεων δίνει τη δυνατότητα να αναζητήσουμε και να καθιερώσουμε ένα σύστημα περιφερειακής ανάπτυξης που θα προσδιορίζει τη σχέση του νησιού της Κύθνου με το ευρύτερο περιβάλλον του και θα στηρίζεται στη βιώσιμη ανάπτυξη του ίδιου και του περιβάλλοντος του. Ο στόχος αυτής της επιλογής είναι η ποιότητα του χώρου και της ίδιας της ανάπτυξης.

Ένα σημαντικό σημείο του όλου προβληματισμού αναφέρεται στην επιλογή του χαρακτήρα του τουρισμού. Οι κατευθύνσεις που διαμορφώνονται από τα σύγχρονα οικονομικά πρότυπα στοχεύουν αφενός στην ανάδειξη των τοπικών προϊόντων και δραστηριοτήτων, και αφετέρου στην προβολή του τοπίου, των όμορφων οικισμών, των αρχαιολογικών, ιστορικών και θρησκευτικών χώρων και των φυσικών ιδιαιτεροτήτων όπως είναι τα σπήλαια, τα δάση και οι ακτογραμμές. Δίνεται έμφαση σε μια νέα μορφή τουρισμού, όπου θα συνδυάζεται η ταυτότητα του νησιώτικου περιβάλλοντος με την συμμετοχή του χρήστη σε αυτό το περιβάλλον, καθώς και τις εμπειρίες που αποκτώνται από αυτή τη διαδραστική σχέση. Κάτω από αυτό το πρίσμα, η καινοτομία είναι η ενεργή συμμετοχή του επισκέπτη στα τοπικά δρώμενα. Σε αυτή τη συνθήκη, η ταύτιση του τόπου στη μνήμη του επισκέπτη πραγματοποιείται με συγκεκριμένα, τοπικά, κοινωνικά και πολιτιστικά γεγονότα που συνοδεύουν διαχρονικά τον τόπο [10]. Ενδεικτικά αναφέρω ότι η Κόνιτσα έχει συνδυαστεί με το καγιάκ, τα χωριά του Ολύμπου με αλπινιστές και καταφύγια, η Φλώρινα με τη διάσωση των αρκούδων, η Ζάκυνθος με την προστασία της θαλάσσιας χελώνας και η Σαλαμίνα με το καταφύγιο των πουλιών. Με τον ίδιο τρόπο η Κύθνος μπορεί να ταυτιστεί με την πεζοπορία, την ορεινή η μη ποδηλασία, την θαλάσσια και υποθαλάσσια δραστηριότητα,, την περιήγηση σπηλαίων, τον θρησκευτικό και τον ιαματικό τουρισμό και τέλος με τον αγροτουρισμό (μελισσοκομία και κτηνοτροφία).

5.0. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Σήμερα, είναι πια φανερό πώς το αναπτυξιακό πρότυπο των περισσοτέρων ελληνικών νησιών πάσχει στα βασικά σημεία του, καθώς αναδεικνύονται οι αρνητικές του πλευρές σ' ένα περιβαλλοντικά και ανθρωπολογικά εύθραυστο περιβάλλον. Η μη αντιστρεπτή καταστροφή του νησιώτικου τοπίου με την ανεξέλεγκτη δόμηση, η εξάντληση των φυσικών πόρων με την αλόγιστη χρήση τους, η πληθυσμιακή συρρίκνωση των τοπικών κοινωνιών, η κατάρρευση της πρωτογενούς παραγωγής, η αδυναμία διαχείρισης των απορριμμάτων και των αποβλήτων, η αλλοίωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ή αδυναμία ορθολογικής κατανομής των επισκεπτών στο χρόνο με την επέκταση της τουριστικής περιόδου, αποτελούν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αρνητικά γνωρίσματα ενός αναπτυξιακού προτύπου χωρίς προοπτική και μέλλον.

Το δίλημμα είναι απλό: αβίωτη συντήρηση η βιώσιμη ανάπτυξη?

Δεν θα υποκύψω φυσικά στο πειρασμό, να δώσω άμεσα μια απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα. Αυτό θα ήταν ανάρμοστα επιπόλαιο και σαφέστατα αντιεπιστημονικό. Αντίθετα θα επισημάνω ότι οι απαντήσεις σε όλο τον προηγούμενο προβληματισμό, θα πρέπει να δοθούν στα πλαίσια μια μελέτης με αντικείμενο το σύνολο της Κύθνου, είτε με την εκπόνηση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου είτε –ακόμα καλύτερα- με την εκπόνηση μιας Ειδικής Χωροταξικής Μελέτης.

Η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όλων των βαθμίδων είναι σημαντικότατη, αλλά και η συμμετοχή των Πολιτών στις διαδικασίες είναι ακόμα πιο καθοριστική. Κι’ ο λόγος είναι απλός: οι Πολίτες τελικά βιώνουν την οποιαδήποτε Αειφορία.

Ο Χώρος που θα προκύψει από μια τέτοιου είδους συμμετοχική διαδικασία θα είναι τελικά ένας Βιώσιμος Χώρος.-

------------
Εισήγηση
Ημερίδα Συνδέσμου Δρυοπιδέων Κύθνου με γενικό θέμα "Μονοπάτια της Κύθνου - Διαδρομές Αναφοράς και Ιστορικής Μνήμης"
Υπαίθριο Θέατρο Δρυοπίδας Κύθνου
Αύγουστος 2010 
-------------------------------------------------

[1] Σ. Ρίζος «Τι είναι χωροταξία» ΕΔ 1998  [2] Ν. 2508 (ΦΕΚ 124Α’/1997) «Βιώσιμη Οικιστική Ανάπτυξη των Πόλεων και των Οικισμών της Χώρας κ.α.δ.»  [3] N. 2742 (ΦΕΚ 207Α’/1999) «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη κ.α.δ.»   [4] Α 25290 (ΦΕΚ 1487Β’) «Έγκριση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου»  [5] «Το θεσμικό πλαίσιο για την βιώσιμη χωρική ανάπτυξη των νησιωτικών περιφερειών: το παράδειγμα της περιφέρειας Νότιου Αιγαίου» άρθρο στο Νόμος + Φύση 2008  [6] Γ. Ζιάγκα «Η αρχή της φέρουσας ικανότητας και τα νησιωτικά συστήματα» άρθρο Οικολογία  [7] Π. Γετίμης, Γ. Καυκαλάς, Δ. Οικονόμου, «Χωροταξία και Περιβάλλον: νέοι θεσμοί και συμβίωση για το μέλλον» Τόπος Επιθεώρηση Αστικών και Περιφερειακών Μελετών 8/94  [8] Ν. Μαρτίνος «Αναπτυξιακά προβλήματα και διαγραφόμενες προοπτικές στην Κύθνο – Οι βασικές συνιστώσες ανάπτυξης στην Κύθνο» Αρμός 2008   [9] βλ Μ. Δεκλερή «Το Δίκαιο της Βιωσίμου Αναπτύξεως» Σάκουλα 2000  [10] Π. Σταθακόπουλος, Θ. Μαγγανά «Πολεοδομικός προγραμματισμός και ποιότητα του αστικού χώρου – το παράδειγμα της Χίου» Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Ανίχνευση Προβλημάτων Δήμου Παλαιού Φαλήρου - Επιστολή

          Αγαπητέ μας Δήμαρχε,

Εμείς, οι επαγγελματίες και δημότες ταυτόχρονα του Δήμου Παλαιού Φαλήρου, λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος για την Πόλη μας, και ακριβώς λόγω αυτής της διττής μας ιδιότητας, αναλαμβάνουμε την πρωτοβουλία να θέσουμε υπ’ όψη σας, ορισμένα θέματα που πιστεύουμε ότι έχουν άμεση σχέση με την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στην πόλη μας.

Τα προβλήματα που έχουμε κατ’ αρχάς ανιχνεύσει, πηγάζουν από την πολυετή μας επαγγελματική δραστηριοποίηση στην περιοχή του Δήμου Παλαιού Φαλήρου. Χωρίς επ’ ουδενί να διεκδικούμε τον τίτλο του ειδικού, αλλά με ανιχνευτικές συζητήσεις με εξειδικευμένους επιστήμονες, ομαδοποιήσαμε κάποια προβλήματα, τα οποία και σας αναφέρουμε αναλυτικότερα παρακάτω:

1.1.                  ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΠΟΛΗ

Μια σημαντική προτεραιότητα, είναι η σύνταξη και έγκριση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) του Δήμου Παλαιού Φαλήρου. Αυτή η τόσο σημαντική μελέτη καθορίζει τις επιτρεπόμενες Χρήσεις Γης σε κάθε τομέα του Δήμου και στο σύνολο της έκτασής του. Η εκπόνηση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου σε πρώτη φάση καταγράφει, ανιχνεύει και αξιολογεί τις υπάρχουσες τάσεις, ενώ σε δεύτερη φάση προτείνει δράσεις για την ολοκληρωμένη διαχείριση του αστικού χώρου.

Ο περιορισμός των επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων σε κάθε περιοχή έχει σαν αποτέλεσμα κατά πρώτο η Πόλη να γίνει πιο λειτουργική και κατά δεύτερο να αποφεύγονται οι οχληρές χρήσεις για τους κατοίκους, ενώ με γνώμονα τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης ιεραρχούνται οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες.

Ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου, διαθέτει ένα υδάτινο μέτωπο μήκους 5 χιλιομέτρων περίπου, το οποίο είναι θεωρητικά άμεσα προσβάσιμο, γεγονός που τον καθιστά μοναδικό στην Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας. Αυτό το γεγονός ευνοεί την χωροθέτηση της χρήσης που σχετίζεται γενικότερα με την αναψυχή, και φυσικά η ακτίνα επιρροής του είναι υπερτοπικής σημασίας. Αυτό το υδάτινο μέτωπο χωρίζεται σε δύο τμήματα: α) την παραλιακή ζώνη και β) το ρέμα της Πικροδάφνης. Η σωστή ανάπλαση των ελεύθερων παραλιακών και παραρεμάτιων χώρων είναι η τελευταία ευκαιρία για μία ριζική αναβάθμιση της πυκνοδομημένης πόλης μας. Σημαντικό λοιπόν λειτουργικό θέμα του Δήμου είναι ότι ακριβώς αυτή η ύπαρξη εκτεταμένου θαλάσσιου μετώπου, το οποίο δεν είναι εύκολα προσβάσιμο τελικά από τον Δημότη η και τον επισκέπτη, λόγω του μεγάλου κυκλοφοριακού φόρτου της παραλιακής αρτηρίας της Λεωφόρου Ποσειδώνος, σε ημερήσια βάση και καθ’ όλες τις εποχές του έτους. Η ύπαρξη των μέσων σταθερής τροχιάς (τραμ), λόγω της βεβιασμένης εφαρμογής τους και την έλλειψη σχεδιασμού μικροκλίμακας επιτείνουν το γενικότερο πρόβλημα. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι να διακόπτεται βίαια ο αστικός ιστός και να είναι προβληματικές οι διαδημοτικές μετακινήσεις στον Δήμο  -και παρ’ όλη την υφιστάμενη φυγή προς την θάλασσα- να δημιουργείται μια ζώνη ανάσχεσης, με ανυπολόγιστες επιδράσεις στο αστικό, κοινωνικό και οικονομικό συνεχές του Δήμου.

Γνωρίζουμε ότι η προτεινόμενη υπογειοποίηση της Λεωφόρου Ποσειδώνος έχει σημαντικές –αλλά αντιμετωπίσιμες- τεχνικές δυσκολίες και συνεπώς υψηλό κόστος υλοποίησης. Σημειώνουμε όμως, ότι το αναμενόμενο κοινωνικό και οικονομικό όφελος για τον Δήμο θα είναι τεράστιο.

1.2.                  ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Υπάρχει ανάγκη εκτεταμένης ανάπλασης της Κεντρικής Περιοχής του Δήμου Παλαιού Φαλήρου, τουλάχιστον σε επίπεδο προμελέτης. Η προμελέτη που θα προβλέπει τον ορισμό ζώνης ανάπλασης, την επίλυση του κυκλοφοριακού, την διευθέτηση των θέσεων στάθμευσης και την πιθανή πεζοδρόμηση η δημιουργία οδών ήπιας κυκλοφορίας, θα εφαρμοστεί με τη σύμφωνη γνώμη των κατοίκων και των επαγγελματιών, δηλαδή όλων των χρηστών. Αυτό το γεγονός, πέρα από την αισθητική και λειτουργική παρέμβαση στο Εμπορικό Κέντρο του Δήμου, θα βελτιώσει και την επισκεψιμότητα των καταστημάτων, και συνεπώς η εμπορική κίνηση της αγοράς θα αυξηθεί προς άμεσο όφελος των καταστηματαρχών, και της οικονομικής ζωής της Πόλης μας γενικότερα.

Παράλληλα η αποτροπή της διερχόμενης κυκλοφορίας από το νυν υφιστάμενο κυρίως οδικό δίκτυο καθώς και η διαδοχή υπαιθρίων καθιστικών και μερικά στεγασμένων χώρων, θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις υλοποίησης μιας υψηλής στάθμης χωρικής επέμβασης, με όλα τα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η αρχιτεκτονική μικρής κλίμακας θα επιτρέψει την επίλυση των υφιστάμενων προβλημάτων που έχουν ανιχνευθεί ενώ θα βελτιστοποιήσει την συνέργεια μεταξύ οδικού δικτύου, δικτύου πεζοδρόμων και πιθανού δικτύου ποδηλατοδρόμων.

Επιπλέον, στα πλαίσια της ανάπλασης της Κεντρικής Περιοχής, θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και το θέμα των διαφημίσεων των εμπορικών δραστηριοτήτων τουλάχιστον στους κεντρικούς δρόμους του Δήμου.

1.3.                  ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ - ΧΩΡΟΙ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ

Το κυκλοφοριακό, είναι χωρίς αμφιβολία το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου, το οποίο θα οξύνεται όλο και περισσότερο. Όπως είναι γνωστό είχε συνταχθεί παλαιότερα κυκλοφοριακή μελέτη με την οποία το Παλαιό Φάληρο χωρίστηκε σε 16 περιοχές και υπολογίστηκαν τόσο οι τότε υφιστάμενες θέσεις στάθμευσης, όσο και οι επιπλέον απαιτούμενες θέσεις στάθμευσης. Λόγω δραστικής αλλαγής των τότε δεδομένων, θα πρέπει να  επικαιροποιηθεί η υφιστάμενη μελέτη, που λόγω διέλευσης του τραμ και της δημιουργίας του Ολυμπιακού Πόλου, μετέβαλλαν τα αρχικά δεδομένα για την αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος. Με γνώμονα την ενημέρωση των δημοτών και την διεθνή πολιτική μείωσης της χρήσης των ιδιωτικών μέσων μεταφοράς στις μικρές διαδρομές, και με την σύμφωνη γνώμη των κοινωνικών εταίρων  η διευθέτηση του κυκλοφοριακού προβλήματος του Δήμου θα επιλυθεί.

Η ιεραρχία του οδικού δικτύου, η αποτροπή της διερχόμενης κυκλοφορίας (ειδικά από την οδό Αγίου Αλεξάνδρου), η δημιουργία δικτύου δρόμων ήπιας κυκλοφορίας (woonerfs) και πεζοδρόμων, καθώς και ποδηλατοδρόμων πιθανά, είναι πρακτικές που απορρέουν από μια επικαιροποιημένη κυκλοφοριακή μελέτη.

Παράλληλα, τμήμα του κυκλοφοριακού προβλήματος, είναι και η σοβαρή έλλειψη θέσεων στάθμευσης, είτε για τους μόνιμους κατοίκους είτε και για τους επισκέπτες. Μια πολιτική στάθμευσης περιλαμβάνει επίσης υπογείους χώρους σε τμήματα νέων πεζοδρόμων, υποχρεωτική κατασκευή θέσεων στάθμευσης στις νέες οικοδομές, έλεγχο χρήσεων γης και απαγόρευση ή έλεγχο λειτουργιών που προκαλούν κυκλοφοριακή συμφόρηση, τόνωση της πολιτικής κινήτρων και επιδοτήσεων, δραστική παρέμβαση του Δήμου για την κατασκευή ιδιωτικών ή δημοτικών κτιρίων στάθμευσης είτε σε αδόμητα οικόπεδα είτε κάτω από κοινόχρηστους χώρους πρασίνου στον ιστό της πόλης, και τέλος προσανατολισμό των ειδικών κονδυλίων του ΕΤΕΡΠΣ στη χρηματοδότηση κτιρίων στάθμευσης[1].

Η εξεύρεση σημαντικών κοινοχρήστων χώρων, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο είναι πλέον εφικτή, -αλλά και χρονοβόρα- ενώ η χρηματοδότησή τους εξασφαλίζεται είτε με Ευρωπαϊκά Προγράμματα, είτε με τον Αναπτυξιακό Νόμο, είτε με το νέο θεσμικό εργαλείο των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.).

Ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου, πρέπει να εξετάσει άμεσα το θέμα της δημιουργίας Δημοτικών –με ιδιωτική συμμετοχή- χώρων στάθμευσης, που σε συνδυασμό με την κυκλοφοριακή μελέτη, θα ανακουφίσει την Κεντρική Περιοχή του Δήμου, που λόγω του υψηλού γενικά δείκτη κατοχής και χρήσης ιδιωτικού αυτοκινήτου στην περιοχή, είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένη.

1.4.                  ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

Οι Ελληνικές Πόλεις, έχουν την χαμηλότερη αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο στον ευρύτερο Ευρωπαϊκό Χώρο. Επιπλέον το υφιστάμενο πράσινο είναι συγκεντρωμένο σε άλση η πάρκα. Αντίθετα το διάσπαρτο πράσινο, που ευρίσκεται στις περιοχές κατοικίας, ακόμη και με την μορφή των green corners (πράσινες γωνιές), βελτιώνει ουσιαστικά της συνθήκες του δομημένου περιβάλλοντος τόσο περιβαλλοντικά όσο και αισθητικά.

Οι δυνατότητες εξεύρεσης ελεύθερων χώρων που θα διαμορφωθούν σε κοινόχρηστους χώρους πρασίνου με παιδικές χαρές, γήπεδα και γενικά χώρους δραστηριοτήτων ελευθέρου χρόνου, έχουν βελτιωθεί με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο[2].

Εκτός από τον εμπλουτισμό σε πράσινο των πεζοδρομίων, των πλατειών και των άλλων κοινόχρηστων χώρων, ο Δήμος πρέπει να δώσει κίνητρα για να φυτευτούν  τόσο οι ακάλυπτοι χώροι των ιδιοκτησιών, αλλά και τα δώματα των πολυκατοικιών, και μάλιστα με μη υδροβόρα φυτά. Στόχος είναι η βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος στον αστικό χώρο και καλύτερες συνθήκες ζωής, αλλά και η μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας και νερού. Το πράσινο είναι η μόνη άμυνα μας εναντίον της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του φαινόμενου του θερμοκηπίου που απειλεί τον πλανήτη, και ο Δήμος μας θα μπορούσε μέσω Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων να ηγηθεί μιας τέτοιας εκστρατείας σαν ένας ‘’οικολογικός δήμος’’

1.5.                  ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΓΙΑ ΠΕΖΟΥΣ

Η ανακατασκευή των πεζοδρομίων αποτελεί ένα σημαντικό κονδύλι στο Δήμο Παλαιού, που σημειωτέον διαθέτει περί τα 180 χιλιόμετρα συνολικά πεζοδρομίων. Στόχος η ανεμπόδιστη και ασφαλής χρήση τους από τους δημότες και κυρίως τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού δηλαδή τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Η διαμόρφωση σωστών κλίσεων με αντιολισθητικά υλικά, η σωστή σήμανση, ο συνδυασμός χαμηλού, μέσου και υψηλού πρασίνου, καθώς και ο σχεδιασμός της μικροκλίμακας, (δηλαδή των καθιστικών, των διαδρομών, των στάσεων κτλ) δημιουργούν ένα ευχάριστο μεταβαλλόμενο σκηνικό για περπάτημα, στάση η αναψυχή, για όλες τις ηλικιακές ομάδες των κατοίκων.

Οι δρόμοι μικρού πλάτους, μπορούν να διαμορφωθούν σε πεζόδρομους ή δρόμους ήπιας κυκλοφορίας (woonerfs), σύμφωνα με την κυκλοφοριακή μελέτη, όπου με ανάλογα με τον σχεδιασμό του οδοστρώματος, και την επιλογή των υλικών, θα αποτρέπει την χρήση τους από οχήματα, πέρα από τους περίοικους.

Θα υπάρχει λοιπόν τελικά η δυνατότητα να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο δίκτυο πεζοδρόμων, μια ‘‘πράσινη διαδρομή’’, που θα συνδέει της κύριες χρήσεις και τα τοπικά σημεία ενδιαφέροντος του Δήμου, ενώ θα προβλεφθούν και λειτουργικές τοπικές συνδέσεις με την διαδημοτική επικοινωνία.

1.6.                  ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Τα λειτουργικά θέματα που θίξαμε παραπάνω, είναι εκτεταμένα και αποτελούν ένα αρχικό βασικό πλαίσιο καταγραφής των προβλημάτων του Δήμου Παλαιού Φαλήρου σε αυτούς τους τομείς. Είναι προφανές ότι η υλοποίησή τους εξαρτάται από πολλές -αντικρουόμενες καμιά φορά- παραμέτρους. Είναι επίσης προφανές ότι η υλοποίησή τους εκφεύγει του χρονικού ορίζοντα μιας τετραετίας. Στόχος του δεν είναι μόνο η υλοποίηση ενός άρτιου τεχνικού προγράμματος με γνώμονα την βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά αυτά τα έργα να λειτουργήσουν σαν κοινωνικός πυκνωτής ώστε μέσα από αυτά να προκύψει η ισχυροποίηση, η ενδυνάμωση δηλαδή, του χαρακτήρα και του αισθήματος της ‘‘γειτονιάς’’. Επιπλέον, το όποιο τεχνικό πρόγραμμα, δεν πρέπει να αντιμετωπίζει έναν Δήμο αποσπασματικά, αλλά η ενδελεχής μελέτη του κάθε προτεινόμενου έργου να αποσκοπεί στην πλήρη εναρμόνιση των όποιων ‘’πράξεων’’ μεταξύ τους.

Ο Δήμος Παλαιού Φαλήρου έχει ανάγκη άμεσης σημειακής παρέμβασης στα παραπάνω σημεία και παράλληλα την ανάγκη εκπόνησης διαγνωστικών μελετών αρχικά σε επίπεδο προμελέτης. Οι διαγνωστικές αυτές μελέτες θα υποδείξουν ανά αντικείμενο κατά πρώτο το αναμενόμενο εύρος επέμβασης, κατά δεύτερο τις απαιτούμενες διαδικασίες, κατά τρίτο την κατάρτιση συνολικού προϋπολογισμού, κατά τέταρτο την εξεύρεση πόρων και τέλος τον χρονικό ορίζοντα υλοποίησης του κάθε διακριτού έργου.

Υπενθυμίζουμε ότι η διερεύνηση των δυνατοτήτων εξεύρεσης πόρων χρηματοδότησης καθώς και η συνολική διαδικασία ένταξης των προτάσεων, αλλά και η μετέπειτα παρακολούθησή τους είναι αντικείμενο ιδιαζόντως χρονοβόρο.

Θα πρέπει να επισημάνουμε κλείνοντας αυτό το υπόμνημα, ότι ο Σύλλογος Εμπόρων Παλαιού Φαλήρου, δεν εκκινεί από καμία πολιτική η κομματική σκοπιμότητα. Αντίθετα, θα ήθελε να σταθεί αρωγός στο όραμα του Δημάρχου για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στον Δήμο μας.

Γνωρίζουμε ότι υπάρχει πολιτική βούληση εκ μέρους του Δημάρχου, γνωρίζουμε ότι υπάρχει και το ενεργό όραμα και αναμένουμε ότι τόσο με την αναμενόμενη εφαρμογή του ΕΣΠΑ  όσο και με τον συνδυασμό με υφιστάμενα Ευρωπαϊκά Προγράμματα χρηματοδότησης (πχ. Θησέας), τέτοιου είδους έργα δύνανται να χρηματοδοτηθούν σύμφωνα με τις διεθνείς επιταγές της βιώσιμης ανάπτυξης και με την ορθή διαχείριση των διατιθέμενων πόρων.-

Αναμένοντας την πρόσκλησή σας για περαιτέρω συνεργασία, ευχαριστούμε για την προσοχή σας.-

Ο Συντάξας

Νίκος Ρέρρας

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ

Για τον Σύλλογο Εμπόρων Παλαιού Φαλήρου

Η Πρόεδρος

Τα Μέλη

---

[1] Ο Ν. 2052/1992 προβλέπει την έκδοση ανάλογου Προεδρικού Διατάγματος

[2] Ο Ν. 2508/1997 είναι ο ισχύων Πολεοδομικός Νόμος, σε συνέχεια του Ν. 1337/1983 και του Ν.947/1979.